Апавяданні для малодшага школьнага ўзросту
За ноч увесь двор замяло снегам. Алёнка, калі толькі прачнулася, адразу падбегла да акна, абрадавалася:
– Бабуля, паглядзі, якая бялюткая коўдра!
– Зараз паглядзім, зараз, што там за коўдра такая, – паспяшалася да ўнучкі бубуля.– Ну, дзе там яна, коўдра тая?
– Вунь! Бачыш?
– Бачу, бачу, Алёнка. Гэта зіма нам падаравала нарэшце такую коўдру. Доўга не было снегу, а за гэтую ноч яго насыпала столькі, што і на лыжах дзецям можна катацца. Малайчына, зіма!
Паглядзець на бялюткую коўдру захацелася і маленькаму кудлатаму сабачку Джэсі. Ён узабраўся на падваконнік і таксама з захапленнем глядзеў на двор.
– Вось паснедаеш, і можаш пахадзіць па сняжку, – сказала бабуля.
І раптам Алёнка засумавала, куды і падзеўся яе добры настрой.
– Што з табой, унучачка мая залатая? – захвалявалася бабуля.
– Джэсі таксама хоча на вуліцы пагуляць, – сказала дзяўчынка.
– Дык возьмеш яго з сабой, бяды тае!
– Ага, возьмеш: калі я маю валёнкі, то ў Джэсі іх няма. А ён жа можа лапкі адмарозіць
Джэсі двойчы пацвердзіў, што яго гаспадынька праўду кажа:
– Гаў-гаў!..
Бабуля задумался. А потым сказала:
– Ну, што ж: трэба і для Джэсі валёнкі зрабіць.
– Ты, бабулька, малайчына!– пахваліла яе дзяўчынка.– Ты самая здагадлівая бабулька. Давай, давай рабіць валёнкі для Джэсі! А як зробім, тады мы і пойдзем з ім на вуліцу.
– А, можа б, ты адна пакуль пабегала? Глядзі, як прыгожа на дварэ? А то можа і так у нас атрымацца: пакуль будзем валёнкі рабіць сабачку, снег раптам растане. Зіма сёлета на сюрпрызы ахвотніца вялікая.
– Адна – не, не пайду. Як гэта адна? Ты што гаворыш, бабуля? А што мне Джэсі скажа? Ты пра гэта падумала?
– Не, Алеська, не падумала, – шчыра прызналася бабуля.– Тады давай рабіць валёнкі для твайго сябра. Так і быць.
Бабуля ў Алёнкі – майстрыца добрая, пра гэта дзяўчынка ведае. Яна ўсё жыццё працавала швачкай на фабрыцы. Але што ж скажа пра тыя валёнкі Джэсі, калі іх будзе рабіць толькі яна адна? Сабачка ж ходзіць за дзяўчынкай, нібы іголка за ніткай. Канешне ж, ён ведае, што зараз будуць шыць яму зімовы абутак. Стараецца не перашкаджаць. А дзяўчынка тым часам зняла чаравічкі са сваёй лялькі, падала іх бабулі.
– І ў Джэсі такая ножка, як у лялькі Машы, – сказала яна.
– Добра, няхай гэты чаравічак будзе нам узорам, – пагадзілася бабуля.– А якога ж калеру ты хочаш пашыць валёнкі?
Дзяўчынка не разгубілася:
– Цёплага!
І залілася смехам. Бабуля прытуліла Алёнку да сябе: разумніца ты мая! А потым яны падабралі тканіну, якраз у бабулі застаўся кавалак фланелі ад безрукаўкі, у якой яна і ходзіць цяпер па пакоі, з таго кавалачка і выкраілі валёнкі.
Валёнкі атрымаліся такія прыгожыя, што іх адразу ацаніў і Джэсі: як апранулі яму на ножкі, дык ён і не даў зняць.
– Бабуля, у нас жа засталася яшчэ тканіна, – Алёнка паказала на кавалачак фланелі.– Не прападаць жа ёй.
– Здагадваюся, пра што ты, здагадваюся, унучка.
– Ты правільна здагадваешся, бабуля, – усміхнулася дзяўчынка.
– Бяры аловак і сама намалюй паліто, у якое б ты хацела апрануць свайго любімчыка.
У валёнках і паліто Джэсі стаў сапраўдным франтам. Але нос не задраў. Ён моўчкі бегаў побач з Алёнкай па сняжку, а калі хто ішоў ім насустрач, Джэсі прыціскаўся да нагі дзяўчынкі і ўсім сваім выглядам паказваў, што гэта яна, Алёнка, падаравала яму такі цудоўны зімовы дзень.
У гарадскім парку дзеці зрабілі коўзанку. Шумна на горцы. Стасік трымаецца за руку дзядулі, з зайдрасцю глядзіць, як хлопчыкі і дзяўчынкі – хто на чым – спускаюцца ўніз. Ён зайдросціў дзецям: мне б так! І яшчэ Стасік раз-пораз паглядае на атракцыён «Чортава кола», ён побач, і на ім шмат снегу: спіць, мусіць. Як мядзведзь у бярлозе, так і ён – да самай вясны. Канешне, хто цяпер, у такі холад, адважыцца забірацца вышэй дрэў, што растуць у парку? Дзівакоў няма. Стасік глядзеў і глядзеў на атракцыён, а тады ўзяў ды і паказаў яму язык: во, бачыш?
– З кім гэта, унук, ты так размаўляеш? –пацікавіўся дзядуля.
– З высокім страхам, – адказаў хлопчык.
– А дзе ж ён, страх той? – пакруціў галавой па баках дзядуля.
Стасік паказаў на чортава кола:
–Ды вунь, вунь!... А ты хіба не ведаеш, дзе жыве высокі страх?
– Не.
– На чортавым коле.
– Няўжо?
– Ага.
– А я гляджу на атракцыён, і ніякога страху там не бачу, – здзівіўся дзядуля.
– І не ўбачыш. Бо ты дарослы, а я маленькі. А страх бачаць толькі дзеці.
– Хто табе так сказаў?
– Я сам ведаю...
– Бач ты! І як жа ты, Стасік, думаеш перамагчы той высокі страх?
– Мне здаецца, дзядуля, каб я таксама з’ехаў з горкі, як усе хлопчыкі, я б спярша перамог маленькі страх, а тады б не баяўся катацца і на чортавым коле...
Дзядуля ўсміхнуўся і дазволіў Стасіку пайсці на коўзанку. А сам сустрэў унука ўнізе.
– Ну, і як, перамог маленькі страх? – пацікавіўся дзядуля.
– Перамог, дзядуля, – сур’ёзна адказаў хлопчык. – Пачакаю, калі “прачнецца” чортава кола, тады перамагу і высокі страх.
І Стасік зноў пачаў карабкацца на горку.
Ну, бачылі яе, Любку? Накрашыла ў талерку хлебных крошак, насыпала семак, паставіла побач кубачак з вадою. І чакае, калі прыляціць яе голуб Цішка. Нічога не скажаш – прывабная і сур’ёзная афіцыянтка. Хоць і з-за стала яе не відаць. Таму Любка з талеркай стаіць на табурэце перад акном. Чакае. За ўсім гэтым назірае бабуля Валя. Яна жыве ў суседнім доме, таму нярэдка заходзіць, каб праведаць унучку: Любка яшчэ зусім маленькая дзяўчынка, і адну яе на вуліцу не выпускаюць. Нават да бабулі. Тата забараніў: «Падрасцеш, тады і пойдзеш сама. А пакуль – рана».
Голуба нешта доўга няма. Мо здарылася што? Ці наогул забыўся, дзе тое акно, каля якога чакае яго Любка?
–А як жа ты, унучачка, пазнаеш: твой гэта голуб ці іншы? Яны ж усе быццам на адзін твар.
Любка не пагаджаецца:
–Нічога ты, бабуля, не разумееш. У майго ж Цішкі лапка адмарожана. Таму ён кульгае. І ён самы прыгожы голуб – не такі, як усе. Цяпер зразумела?
–Тады добра,-- пагаджаецца бабуля і таксама глядзіць на акно: ці не прыляцеў яшчэ Любкін голуб?
Нарэшце ён з’яўляецца. Вочы дзяўчынкі свецяцца радасцю. Яна глядзіць на бабулю: а ты не верыла! І адчыняе акно, вітаецца з птушкай і ставіць талерку з ежай на падваконнік.Цішка не баіцца дзяўчынкі, хоць і надта блізка не падыходзіць: толькі калі дзяўчынка прыбрала рукі ад талеркі, ён пачаў кляваць.
–Калі з’ясі ўсё, я табе яшчэ падкладу, – кажа Любка і прычыняе акенца. – Прыемнага апетыту!
Што яшчэ зацікавіла і здзівіла бабулю: падсілкаваўшыся, голуб не паляцеў з падваконніка, а доўга стаяў на ім і глядзеў на дзяўчынку праз шыбу і ўважліва слухаў, пра што яна яму расказвала. А пра што? Яна пахвалілася птушцы, што сёння ў яе ў гасцях бабуля Валя і папрасіла яе, каб тая ўзнялася з табурэціка і пакланілася Цішку, як артыстка на сцэне гледачам. Бабуля паслухалася: унучка ж просіць! А потым дзяўчынка прыгадала дзіцячы садзік, куды ходзіць, сказала, што ёй там вельмі падабаецца. І паківала на голуба пальчыкам – за тое, што ён баязлівец, мог бы зайсці ў пакой і пагрэцца. Ці нават жыць у пакоі. Цёпла і ўтульна.
Голуб Цішка ўважліва выслухаў дзяўчынку, пачысціў дзюбай пяр’ё і паляцеў. Дзяўчынка памахала яму і пачала думаць, што прыгатаваць Цішку на вячэру. Прыдумала. Але нават бабулі Валі не прызнаецца, чым будзе частаваць Цімку.Тайна.
– А мая ты Любка-галубка! – прыгарнула бабуля ўнучку да сябе і пацалавала. – І не гавары, не трэба… Галоўнае не ў гэтым, чым накорміш ты свайго самага прыгожага голуба. Мне радасна, што ты расцеш добрай дзяўчынкай.
Малы – гэта хлопчык Міколка, а стары – ягоны дзядуля Міколка: як клікалі таго ў дзяцінстве, калі быў такім, як цяпер унук, так і клічуць сёння. Прывыклі. Два Міколы, адным словам. Бабуля звяртаецца да кожнага з іх вельмі проста: малы і стары. Калі спатрэбіўся ёй нечага ўнук, то кліча:
– Ты дзе там, малы?
А дзядулю так:
– Ты дзе там, стары?
Яшчэ, бывае, калі два Міколкі набедакураць – ну, гэта калі з яе боку глядзець, бабульчынага, вядома ж, -- то яна абыякава махне рукой, буркліва скажа:
– Што малы, што стары!.. Ай, што з вамі паробоіш?.. Ідзіце ешце, пакуль каша не астыла.
Не тое, бач ты яе, зрабілі. Але ты, бабуля, пачакай, пачакай трошкі... Зробім для цябе і іншае нешта. Усяму свой час. Што тады скажаш, а?
Так думае ўнук і дапамагае дзядулю: яны рыхтуюць бабулі падарунак да 8 сакавіка. Падарунак робяць ужо колькі дзён сваімі рукамі, зачыніліся ў пакойчыку, і майструюць. Бабуля зазірне, бывае, моўчкі паглядзіць на малога і старога, ціхенечка прычыніць дзверы, а сама сядзе на канапу, шчасліва ўсміхнецца : калі яе Міколкі заняты карыснай справай, то яна не нарадуецца. Так захапіліся, бач ты, ажно не заўважаюць, што яна не-не ды і выгляне з дзвярэй, моўчкі дзівіцца на іх. Хіба ж, думаеце, і бабулі не сумна без сваіх Міколкаў? Яшчэ як.
У дзень свята ўнук прачнуўся раней, чым дзядуля. Адразу раскатурхаў таго, паказаў позіркам на дзверы: пара на кухню, сняданак рыхтаваць трэба. Дамаўляліся ж, ці забыўся? Дзядуля плюснуў вачыма: зразумеў, ага, і выслізнуў з-пад коўдры. Сняданак рыхтавалі потайкам, асцярожна, каб не грымець посудам, а размаўлялі паўшэптам: сёння бабулін дзень, то няхай адпачне. Толькі ж бабуля пра ўсё здагадалася, яна ўжо і сама хацела ўстаць з ложка, але рашыла не перашкаджаць сваім Міколкам.
