Аповесці і апавяданні
Copyright © 2015 by Kamunikat.org
1
Я — настаўніца. У мяне двое дзетак, муж ледзь не пісьменнік.
Апошні час я пачынаю любіць вершы. Вучыць на памяць няма калі, таму запісваю іх на паперу, вешаю над ложкам, а перад сном прабягу вачыма па радках — і праз некалькі дзён, глядзіш, яны ўжо моцна сядзяць у галаве. Слабасці сваёй крыху саромеюся і нават хаваюся ад Косці.
Між іншым, калі з'явіцца новая паперка над ложкам, муж паблажліва і з палітаваннем прачытае яе, дасць прафесійную ацэнку аўтару, але чамусьці не цікавіцца, навошта яна вісіць, і нават не дзівіцца.
У школе мяне лічаць сур'ёзным педагогам, выдаюць пахвальныя граматы, а мне — няёмка. Мне здаецца, што я — проста дзяўчынка. Раптам захочацца марожанага, пацягне пагуляць у класы ці паўзірацца на свет праз каляровае шкельца; або раніцой, ідучы на работу, здаецца, вярнулася б і паспала яшчэ гадзіны чатыры ці ўткнулася б маме ў прыпол і прасядзела б так паўдня. Не раблю гэтак, бо мама далёка.
Жыву ў невялікім горадзе, хаджу на работу заўсёды ў адзін час, па адной вуліцы і той жа дарогай.
Ходзіш у школу дзень, два, месяц, год. Памалу звыкаешся з тым, што навокал цябе. Непрыкметна ўсё, што сустракае цябе кожную раніцу, робіцца тваім, нават інтымным.
Насупраць бібліятэкі — клумба, каля яе праходжу кожны раз а палове дзевятай.
Далей — дрэўцы, вельмі знаёмыя, выраслі на вачах: вясной нецярпліва чакаю, калі з набрынялых пупышак, нарэшце, з'явяцца тоненькія, свежыя стрэлачкі лісцікаў. Летам хочацца памыць знямоглае ад пылу лісце, а ўвосень — сабраць у букет: такое яно яркае і прыгожае!
А тут будуюць гасцініцу. Кожны ранак заўважаеш, як выраслі за суткі сцены. Муляры — зусім маладыя хлопцы, а як сур'ёзна працуюць! Асабліва падабаецца мне адзін: бледны, у акулярах. Гадаю, хто ён такі, як стаў будаўніком, пра што марыць. Вельмі яны мяне ўразілі пасля аднаго выпадку.
Раніцой трапляю на сцэнку. Хлопец на рыштаванні надзяе фартух, знізу яму крычыць дзяўчына:
— Вася, падкову знайшла на вуліцы! З вухналямі нават... Адшліфаваная — на серабро!.. На, замуруй яе на шчасце!
— Кідай! — ажыўляецца муляр.
Яшчэ больш блізкімі становяцца гэтыя людзі.
Многіх прахожых ужо ведаю.
Вось гэты, у шэрым палітэчку, пунктуальны: на работу выходзіць мінута ў мінуту.
А то сунецца, мабыць, бюракрат. Ідзе важна, ні на каго не гляне, пасопвае і так трымае галаву, бытта з яе што-небудзь спадзе. Няўжо і ён быў калісьці маленькім хлопчыкам, як мой Віця?.. Уяўляю яго ў кабінеце: слухае чалавека, уткнуўшыся ў настольнае шкло, і да яго гаварыць, што да шафы. А ёсць жа людзі, якія такое важнічанне лічаць аўтарытэтам!
А вунь маладзенькая будаўніца спяшаецца на работу. Новую вясеннюю касынку нясе на галаве як бы нядбайна, толькі ж ты мяне не ашукаеш, хітруня: мне ўжо хутка дваццаць восем, але яшчэ ўмею і я так рабіць!..
Наганяю групку дзяўчат. Адразу відаць, што яны першы раз у нашым горадзе. Ага, у Доме народнай творчасці ідзе абласны конкурс самадзейнасці... Абганяць іх не спяшаюся. Дзяўчаткі няўпэўнена ўзыходзяць на мост (а ён у нас высокі!), ім закружыліся галовы. Спыняюцца воддаль ад парэнчаў, нямеюць, зачараваныя.
— Ах, гэта ж — Нё-оман! — шэпча адна.— Колькі вершаў пра яго вучылі, песень пяялі...
Па мосце праехаў цягач, заглушыў словы.
Здалёк паказаўся той, каго я называю сваім незнаёмым. Сёння нечым засмучаны, ідзе і на людзей не глядзіць: а чаму? Мо ўчора ў клубе яго дзяўчына танцавала з іншым?.. Спыніць бы і падбадзёрыць: хло-опча, гэта ўсё драбяза!..
У аднаго радасць, у другога смутак — у кожнага сваё...
З часам людзі позіркамі пачынаюць гаварыць табе, якая прыгожая сонечная раніца, як шмат паспелі зрабіць за суткі муляры.
І гэтак з дня ў дзень!
Ідзеш з работы стомленая, галава поўная клопатаў, у руцэ — партфель, пузаты ад сшыткаў, і вось цябе штосьці пачынае цікавіць. Хоць яшчэ і нязначнае, але радаснае, тваё, часамі таямнічае, прыемнае: ты паглыбляешся ў яго, і стомленасць твая кудысьці знікае. Тады табе здаецца, што ты ўжо была некалі на свеце. Магчыма, і нават напэўна,— не чалавекам, а мо галінкай, цаглінай, хмарай...
Калі мяне агортвае замілаванне да ўсяго свету — кветак, сонца, каменняў, людзей,— то здаецца, што гэтая бязмерная колькасць пачуццяў дасталася мне ў спадчыну ад таго Мінулага, ад тае Сутнасці...
2
Такім чынам хаджу ў школу і — назіраю...
З нейкага часу ў плыні прахожых пачынаю вылучаць таго маладога чалавека, майго незнаёмца. Ветлівы твар. Чыстыя вочы. Лёгкая хада спартсмена. Заўсёды акуратна апрануты. І наогул нейкі не такі, як іншыя.
Пачынаю гадаць — хто ён?
Гадаю кожную раніцу і амаль з нецярплівасцю чакаю выпадку зазірнуць яму ў твар.
Ён не заўважае маіх позіркаў. Гэта мяне нават крыху абурае: не забылася пра той час, калі кожны хлапец вытрэшчваў на мяне, студэнтку, вочы. Паступова чытаю ў вачах незнаёмага здзіўленне. А неўзабаве ён ахвотна адказвае мне вачыма. Але ж мы толькі... пешаходы, як гаворыцца ў правілах вулічнага руху.
...Вяртаюся дамоў. Інстытут даў мужу на год творчы водпуск, Косця цяпер дома. Застаю яго так, як і пакінула. Абкладзены слоўнікамі, даведнікамі, кіпамі рукапісаў, капіркай — ён упарта стукае па бліскучых клавішах машынкі.
— Косця, ты мяне чуеш? — адрываю яго ад работы і чамусьці не зусім складна расказваю: — Кожную раніцу на мяне паглядвае нейкі дзядзечка!
— Што? — злуе ён.
Мы, жанчыны, любім крыху раўнаваць і выклікаць рэўнасць — гэта асвяжае.
— Вечна трапляецца мне на вочы нейкі чалавек, калі іду на работу. На цябе падобны! Такі ж лабасты, з упартым позіркам, рослы... І чаго ён прыстае? — смяюся ды сама не ведаю, чаму хлушу.
— От, дзівак, я ж яго зусім не ведаю!..
— Віншую!
— Але навошта ён мне патрэбны?
— Не можаш даць сабе рады з ім: такая бездапаможная?.. І наогул, дай мне спокуй!
Робіцца крыўдна.
— Паперы купіла?
— На-а, еш яе! — кідаю пачак яму пад нос.— Не адзавіся да яго ніколі...
Але ён не звяртае ўвагі на маю крыўду. Разрывае пачак ды радуецца шчыра, як дзіця:
— Ы -ы-ых! Першы нумар! Ну і малайчына ты ў мяне, Іра! Дай пацалую!
— Яе цалуй!
— М-м-м, а-ах!..— ён сапраўды цмокае лісты.— Мелаваная, раско-ошная!..
Збіралася расказаць яму пра сённяшнюю спрэчку з піянерважатай, але ўжо расхацелася. Адчуваю штосьці большае, чым нездаволенасць мужам. Хочацца кінуць яму ў твар: «Эгаіст, толькі сябе ды свае рукапісы бачыш!..»
Памыляецца той, хто зайздросціць жонцы вучонага.
Гэта калісьці я думала, што вучоны — бог, які ў прыпадку святога і таямнічага натхнення лёгка ды бесклапотна робіць адкрыцці. Дзе там, ён — рабочы вол! І Косця з такіх, якія ісціну здабываюць мазалямі.
Вазьміце які-небудзь навуковы рукапіс у рукі і ўявіце сабе, што вам далі заданне не напісаць, а толькі — перапісаць яго. І вам стане страшна. А мой муж апошнюю работу, пакуль паслаў у выдавецтва, перапісваў разоў дзесяць! На гэты час, калі яму «пішацца», ён нібы адыходзіць ад мяне і дзяцей на цэлыя тыдні, месяцы ды лунае ў нейкім іншым свеце.
