Песні матчыны з Вушаччыны
Падрыхтаванае на падставе: Песні Матчыны з Вушаччыны.— Рыгор Барадулін.— Мн.: ГА БТ «Кніга», 2004.— 352 с. (з іл.).
Copyright © 2013 by Kamunikat.org
* * *
Прыйшоў кум да кумы:
— А дай, кума, чапялы.
Кума нагу падняла:
— А во табе чапяла!
* * *
Ішоў кум гародам,
Кума вуліцай.
Трос кум пятухом,
Кума курыцай.
* * *
У полі дубок ілаваценькі,
А наш Іванька кілаваценькі.
У поле гоніць i кіла звоніць,
На кароў крычыць i кіла вурчыць.
* * *
Нанясі, Вожа, абалынку,
Дай, Божа, нам адпачынку.
Дай, Божа, нам кугакала,
Каб часценька плакала.
А мы б селі, скалыхнулі,
Сярэдзінкі б адпачнулі.
Песня нарадзілася ў слове, бо слова спявае, славячы Творцу ўсяго існага.
Нарадзілася, каб, дачакаўшыся чалавека, не расставацца з ім ад вяселля да хаўтураў.
Песня чуе няўлоўныя для слыху зямнога гукі сусветнай гармоніі, якая трымае зоры, трываліць вечнасць жыцця.
Песню й агонь перахоўвае людзтва з пакалення ў пакаленне, са стагоддзя ў стагоддзе.
Не хлебам адзіным жыве чалавек, ён жыве яшчэ й песняй.
Дзякуй Госпаду Звышняму, што паслаў мне маму — ахавальніцу нашага крынічнага й баравога, нашага азёрнага й вясёлкавага, нашага аржанога крывіцкага слова, нашай грамнічнай i зязюльчынай песні.
Мама жыла песняй, а песня жыла ў мамінай душы. Яны адна адну разумелі, адна адну ашчаджалі. Разам журыліся, разам радаваліся.
Умелі слухаць адна адну.
Песняй мама дзякавала Звышняму, песняй спавядалася, песняй дзялілася рэдкім шчасцем i частай бядою з Госпадам. Бо слова маміна спявала.
Крывіцкаму слову й матчынай песні я абавязаны ўсім.
Матчына песня,
Ты ў полі гарбела,
На маразах на чужыне гібела
У баразёнцы на міг спачывала.
Болю не трэба было дабаўляць.
Рук ты не чула,
Але спачувала,
Што ў перапёлкі ножкі баляць.
Рыгор Барадулін
А, вясна красна,
Што ты прянясла?..
* * *
А, вясна красна,
Што ты прянясла?
Божа мой!
А я прянясла
Рэчцы скрып вясла,
Канюшочкам па абротачцы,
Пастушочкам па дубчыку.
* * *
У ЧЫСТЫ ПОЛІ
Пасціла дзеўка коні.
Яна пасціла ды заснула
I коні не пачула.
Коні i ўцяклі звідна,
I пайшла яна адна.
Ды дарогаю шырокаю.
Ды спатыкаецца са слязамі
Са трыма малайцамі.
— Вы, малойцы, вы кудравыя,
Ці не бачылі маіх коні?
— Хоць i бачылі, ды не скажам,
A зададзім табе задачу.
Калі адгадаеш, коні ўзнаеш.
А што расцець вышэй лесу,
Што гарыць без полымя,
Што бяжыць без повада,
Што плачаць без голаса,
Што расцець без кораня,
А што чорна нечарнёна,
А што бела небялёна?
— А хмель расцець вышэй лесу,
Сонца гарыць без полымя,
Вада бяжыць без повада,
Камень расцець без кораня,
Вугаль чорны нечарнёны,
Лебедзь белы небялёны.
Дзеўку вязуць, скрыпкі йграюць,
Удоўку вязуць, дзеткі плачуць.
Ды зялён явор-гавор.
* * *
А на моры a дзяўчына бель
бяліла,
А там выйшлі два малойцы
са даліны.
A ўзялі яны дзяўчыну за
падручкі,
A павялі a дзяўчыну ды ў
карчомку.
A ўпаілі a дзяўчыну, a ўпаілі,
У чаўночку яе спаці палажылі.
I ўзялі а два малойцы па
вяслочку
A спіхнулі дзевачоньку з
беражочку.
Прачхнулася a дзяўчына
сярод мора.
Вот узнала дзевачонька сваё
гора.
Не татулька яе замуж
аддаваіць,
Не мамулька а ей шкапік
накладаіць,
Не сястрыца баярычкай — ясна
зорка,
Расплятаіць русу косу буен
вецер.
* * *
Як пайду я каля луга,
Шукаючы свайго друга.
Ўсе лужочкі абхадзіла,
A мілога не відзіла.
Узыйду я на горачку,
Пагляджу я ў даліначку.
Аж мой мілы ў даліне спіць,
У правай руцы каня дзяржыць.
Пастаяла, падумала,
Як мілога разбудзіць.
— Устань, мілы, татар едзіць,
Татар едзіць — вайна будзіць,
Татар едзіць — вайна будзіць,
Цябе заб'юць — мне жаль будзіць.
— Мусіць, ты мяне разлюбіш,
Што раненька гэтак будзіш.
— Каб цябе я не любіла,
Я б раненька не будзіла.
* * *
Ох ты, ціхенькі Дунай,
Паціхусеньку гуляй.
Там удоўка хадзіла,
Пару сыноў радзіла,
Пару сыноў радзіла,
У карабель усадзіла.
У ціхі Дунай пусціла.
Ох ты, ціхенькі Дунай,
Паціхусеньку гуляй.
Ах ты, ціхенькі Дунай,
Калышы маіх дзяцей.
Ах ты, жоўты пясочак,
Накармі маіх дзяцей.
Ах ты, шэрая зязюля,
Забаўляй маіх дзяцей.
Ах ты, ніцая лаза,
Вочы дзецям не калі.
Ах ты, ціхенькі Дунай,
Паціхусеньку гуляй.
Цераз колькі год удоўка
Пайшла ў Дунай ваду браць.
Удовачка ваду браць,
Карабельчык падплываць.
Як у тым караблі
Два малойчыкі былі.
Стала ўдовачка, стаіць,
На малойчыкаў глядзіць.
— Ох, за аднаго сама йду,
За другога дачку аддам.
— Ох, дзе ж гэта чутана,
Каб брат з сястрой жэнены?
Каб родную маці
Сабе ў жонкі браці?
Ідзі, сястра, ў зялён луг,
Будзіць табе мілы друг.
Ідзі, мамка, ў цёмны лес,
Няхай цябе хоць воўк з'есь!
Дунай, Дунай, Дунаёчак.
* * *
A ў ляску, ў ляску на жоўтым
пяску
А там сталяры цэркву стаўлялі.
Цэркву стаўлялі з трыма вакнамі.
Праз адно вакно соўнейка
ўзыйшло,
Ў другое вакно месяц засвяціў,
Ў трыццяе вакно сакол уляцеў.
Сакол уляцеў, сам Бог паглядзеў.
Сам Бог паглядзеў, слязінку
ўраніў.
A з той слязінкі як пайшлі рэкі,
Рэкі быстрыя, беражыстыя.
А там дзяўчына платкі мыла.
Платкі мыла, персцень ураніла.
А рыбаловы рыбу лавілі.
— Рыбалоўчыкі, мае малойчыкі,
Вы закідайце шаўковы сеці,
А вы паймайце залаты персцень.
Дарам не хачу, я вам заплачу.
Аднаму я дам сятковы паяс,
А другому дам шаўкову хусту,
А трэццяму дам залаты персцень,
А к чацвёртаму я сама пайду.
* * *
У цёмны лесік я ў грыбы пайшла.
З грыбоў ішла i я ў пір зайшла.
У пірушачцы загулялася,
Дамоў ісці пабаялася.
Пятух пяець — я дамоў не йду,
Другі пяець — я не думаю.
Зара ўзыйшла — я дамоў пайшла.
Вароцечкі распіраюцца,
Мой міленькі прачыхаецца,
Мой міленькі прачыхаецца,
У мяне млодай пытаецца:
— Мая міла, дзе ўсю ноч была?
— Мой міленькі, за табой спала.
Ці ж ты, мілы мой, адурачыўся,
У сю ноч ка мне не адварачаваўся.
Я малодачка, я салодачка,
А ты ляжыш, як калодачка.
* * *
А ў чыстым полі,
Ай, пасець Раман коні.
Там дзяўчына жыта жала
I з Раманам размаўляла.
— Кідай, дзеўка, жыта жаці,
Хадзі ка мне коні пасціць.
— А, Раман, а, Раманька,
Мая маці ліхая.
— Я, дзяўчына, наўчу цябе,
А як маці адказаці:
Шэры гусі ляцелі
I вадзіцу намуцілі.
Я малада пасядзела,
Пакуль вада пасвятлела,
Я малада пастаяла,
Пакуль вада светла стала.
* * *
Дзяўчыначка, люблю цябе,
Не так цябе, як вочачкі,
Не спаў з табой ні ночачкі.
Не спаў з табой,
Спаць не буду,
Можа, скарэй прызабуду.
Вялічка прыйшло,
Яечка знясло...
* * *
Вялічка ідзець, нечага надзець.
Хрыстос васкрос, сын Божы!
Шапка-лапырка, пасярод дзірка.
Хрыстос васкрос, сын Божы!
Ў насаўку крушна, ў сярмяжцы
душна.
Хрыстос васкрос, сын Божы!
Усе прыборы — лапці й аборы.
Хрыстос васкрос, сын Божы!
Вялічка прыйшло, яечка знясло.
Хрыстос васкрос, сын Божы!
