Лірыка, вершаваныя эцюды, прысвячэнні
Падрыхтаванае на падставе: Вольга Іпатава, Задарожжа: Лірыка, вершаваныя эцюды, прысвячэнні — Мінск: 2004. — 100 с.
© OCR: Камунікат.org, 2010
© Інтэрнэт-версія: Камунікат.org, 2010
I кабета крамяная, што сваю тачку
З гноем - вывальвае на палеткі,
I на магілах забытых Плачка,
I выхавацель з чародкай дзетак,
I трактарыст, што пажадліва - п'яна
Даярку заманьвае на любошчы,
I ўнук, што бярозавым веццем старанна
Дзедавы косці ў лазні хвошча,
I фрэзероўшчык, што адмыслова
Кіне салёна суседу пацешку -
Гэта - народ.
Народ мой, і ластаўка -мова
Жыве ў яго сэрцы, нібы ў падстрэшку.
I гэты падстрэшак з самою страхою
Дзяруцца сарваць з беларускае хаты
Часінай і горкаю, і ліхою
Нешаноўныя збродні і саноўныя каты.
Ды пакуль на зямлі між Рубонам і Бугам
Кліча Янка Алёну ў спелае жыта,
I здзічэлы быльнёг заварочваюць плугам-
Як жыла беларуская мова, так - жыцьме!
Ён падаў у жахлівы той пралёт,
Як падае падбіты самалёт,
Як сейбіт ва ўзараную раллю,
Ці метэор агністы ў зямлю.
Зрабіў не ўсё, што моц яго магла...
А змогся ад зламанага крыла,
Ад шэпату атрутнага ўначы
I ад таго, што ўсюды - крумкачы,
Што павуцінне ліпне па плячах,
Святло згасае у людскіх вачах
I ніву, што паэт засеяць змог,
Ачольвае пусты чартапалох...
Купала падаў - выбух і праклён.
I ззяў гатэль, як новы Вавілон.
Чало накрыла небам назаўжды,
Ды падалі наўсцяж сябры, браты
У доўгую, без слова, немату,
У вечную Сібір і мерзлату,
У допыты цямніц, жалеззе крат,
У д'ябальшчыну, дзе за чорта кат...
Ды чорных дзірак ультрафіялет
Адольвае паэта вечны свет.
3 каленяў уздымаецца народ...
I - не ў пралёт Купалавы палёт!
2004 г.
Гэта тут тварылі шабас чорны,
Бралі ноч і сосны у хаўрус.
Тут малолі д'ябальскія жорны
Дух твой несмяротны, беларус!
Прарасці б травою скрозь прадонне!
Выцерці раздзёрты кляпам рот!
Ды у катаў учарашніх й сёння
Цяжкі, нібы жвір магільны, бот.
Толькі з-пад крывавае падэшвы
Рвецца крык - нібы з глыбінь зямлі:
"Дзетачкі мае! Унукі! Дзе ж вы,
Памянуць прыдзіце хоць калі!"
Тут яны — пяюць у карагодзе,
Дзетак цягнуць на атракцыён...
Ды калі ж ты скінеш, мой народзе,
Як наркоз, беспамятны свой сон?!
Над святынямі ўзламаеш краты,
Ўспомніш і падзеі, і часы.
Жменю ацалелую зярнятаў
Вырасціш калісьці ў каласы!
2000 г.
Генерал беларускага войска Кастусь Езавітаў,
Ты ў Нямеччыне. Судны твой дзень настае.
Ачапленнем сталёвым апошні прытулак абвіты,
I ўнукі Дзяржынскага крылы ламаюць твае.
А пасля павязуць на Усход. I ў спецсховах Лубянкі
Упырамі ўвап'юцца ў душу, каб не помніў ані,
Як на снежнае поле кладзецца чырвона заранка,
Як сярэбраны Вершнік імчыцца на грозным кані.
Як у дзень сакавіцкі ўстае Беларусь - не, не мітам:
Сонцам, што над хлуснёю і гвалтам плыве.
Генерал і настаўнік, гісторык святла Езавітаў,
У адказ на "жыла" ты упарта гаворыш: "Жыве!"
Адступаюць жаўнеры твае. Пыл на вуснах каменны.
Зрэнкі падаюць долу. Сышліся дарогі ў пятлю.
Як у гулкую студню быцця, у гнілым сутарэнні
Шэпчаш шэраму небу: "Радзіма... Люблю..."
З крохкай восі зямное сарваўшыся метэарытам,
Адляцеў ў паднябессе – і ў варце да гэтай пары...
Дэміург БНР, Беларусі святар Езавітаў,
За яе і за нас ты няспынна малітву твары!
25 сакавіка 2004 г.
Над парасткам, безабаронна-юным
Зноў груганоў таропкія кругі...
I цягнуць мерцвякі з сатлелых трунаў
Як саваны, чырвоныя сцягі...
* * *
Купаюцца ў дажджы далонькі клёна.
Скупое сонца сёлета чамугь.
Няўжо прырода шле табе праклёны
За рабскае маўчанне, Беларусь?
1997 г.
Вецер вухам трэцца аб страху
I гудзе, як ракавіна, гмах.
Мне здаецца, што бягу, бягу
I спыніцца не магу ніяк,
Аж пакуль варожая страла
Не прапаліць сэрца назаўжды.
Беларусь! Усё, што я магла,
Я ўкладала ў гэтыя гады.
Ты ж ізноў атрутнае віно
Хочаш піць — а сэрца б'ецца ледзь...
... Бог заслону апусціў: даўно
Гэткіх драм не хоча ён глядзець...
(1995 год, пасля травеньскага рэферэндуму)
I аптымістам трэба аптымізму.
Жыццё як кола — кожны дзень крутня.
То плачуць абаронцы камунізму,
То б'е славянсаборская гайня
Ва ўсе званы нянавісць да той мовы,
Якой ізноў азваўся беларус...
У вёсачку!
Жывіцаю смаловай
Там смачна пахне новай лазні брус.
Там азяро трапеча хусткай сіняй,
Не хочацца ні кніжак, ні газет...
Аднак трымціць трывогаю няспыннай
„А што з зямлёю будзе?" наш сусед.
„Надзел бацькоўскі вернуць? Не, пустое!
Але купіць бы каліва далі.
Начальства? Ды яно заўжды на тое,
Каб жыць не даць нам добра на зямлі."
Аднак крычаць вясковыя кабеты:
„Скуль грошы браць, як ляснецца саўгас?
Каровы мала ўдойныя? А гэта
Няхай турбуе старшыню, не нас."
Паціху масла робіцца раскошай.
Па картках хлеб у краме .
Ты ж - чужы...
На адпачынак — два абмены грошай,
З'язджаць ці заставацца - варажы.
„Ат, лясні ўсё!"
Грызеш сухар замшэлы
I плешчашся русалкай у вадзе.
Трава і лес,
туман з лагчыны белай...
Яно навек, яно не падвядзе...
1994 г.
Вогнішча пад небам распалілі,
Працягнулі рукі да агню.
Шалясценне кажановых крылаў.
Шэлест маладога ячмяню.
Селішчаў зарослае каменне.
Яблыні закінутай туга.
I мільгаюць па краёчках цені,
Быццам лёсаў нечых мітульга.
Тут гучаў калісьці голас. юны,
Віравала нечае жыццё.
А цяпер - маўчанне. Быццам гуны
Зашпурнулі вёску ў небыццё.
Памірае вёска, памірае...
Не прызнаючы зусім віны,
Аб былым камуністычным раі
Соладка спяваюць пеюны...
1995 г.
Той, хто зараз на троне — ён духам жабрак.
I вяршыня яго — мерседэсы ды корты.
Ты ж дык знаеш, асветніцкай нівы батрак,
Што бывае з душою, прададзенай чорту.
Чый парушаны будзе святы запавет,
Як хоць кропляй крыві замацуеш пергамен...
Ты ж спасціг, што ў гэты прыходзячы свет,
За сябе і за продкаў трымаеш экзамен.
Не на тое прыйшлі, каб спакойна сядзець
На каленях улады ціхмянай балонкай,
I маўчаць, і наўмысна ў той бок не глядзець,
Дзе народ твой ў бяздонную цягнуць палонку!
28 снежня 1995 г.
