Падрыхтаванае на падставе: Ніл Гілевіч, Незалежнасць. Менск — Таварыства беларускай мовы імя Ф. Скарыны, 1991. — 48 с.
© OCR: Камунікат.org, 2010
© Інтэрнэт-версія: Камунікат.org, 2010
Мы ўзышлі не з насеньня, што ветрам занесена, —
Мы не дзікай травы самарослыя парасткі.
У глыбінях зямлі, гераічнай і песеннай,
Нашых душ карапі — з вузлякамі упартасьці.
Сокам вотчынных гоняў адроду мы ўсіюены,
Сонцам родных нябёс мы з маленства аблашчаны,
Як асілкі-дубы над дняпроўскімі поймамі —
Паяднаныя часам нашчадкі і прашчуры.
Мы на золку далёкім ардзе не скарыліся,
Славай Грунвальда выйшлі ў вялікія ратнікі.
Нас будзіў да сьвятла стук друкарань скарынінскіх.
Да братоў мы гарнуліся сэрцамі братнімі.
Каліноўскі дарэшты пазбавіў нас кволасьці —
Веру-мужнасьць сваю завяшчаў нам з-пад вісельні.
З гнеўнай лірай Купалы і з эпасам Коласа
Мы спазналі сябе і свой голас узвысілі.
Гэтай повязі кроўнай, якой мы прывязаны
Да бацькоўскай зямлі, не парвуць, не растурзаюць
Аніякія буры-вятры непрыязныя —
Нашы сэрцы ад іх толькі больш загаргуюцца!
I як вечна вясне сьвяткаваць тут агледзіны,
Мовай радасьці з долам і небам гамонячы, —
Так і нам у вяках тут, з братамі-суседзямі,
Жыць і верыць у лёс незахмарана-сонечны.
Брат мой!
Братка мой!
Братачка родны!
Адкажы — сам сабе адкажы:
Чым зрабіўся табе непрыгодны
Скарб бясцэнны тваёй жа душы?
Адчаго так бяздумна, бязмоўна
Ты яго выракаешся сам?
I чаму табе так усё роўна,
Што аборай становіцца храм?
Ці таму, што калісьці падстунна
Растапталі твой шчыры давер?
Што на ніве, дзе сеяў ты рупна,
Вытраўляліся ўсходы твае?
Што ў стагодзьдзях варожыя збродні
Расьпіналі твой лёс на крыжы?
Брат мой,
Братка мой,
Братачка родны,
Адкажы — сам сабе адкажы!
Жыў ты ў горы, змагаўся ў няволі,
I канаў, і сыходзіў крывёй,
I жывым ты гарэў, а ніколі
Не саромеўся мовы сваёй.
Схамяніся ж, ачніся, агледзься!
Ды разваж, ды раздумай як сьлед:
Што пакінеш ты з поля ў налецьце?
З чым нашчадкі пакажуцца ў сьвет?
Ці ты верыш, што род твой бясплодны,
I свой лёс прамяняў на чужы?..
Брат мой!
Братка мой!
Братачка родны!
Адкажы! Сам сабе адкажы!
1987, жнівень
Чаго вам хочацца, панове?
Вось і судзіў нам лёс нанова
Пытаньне кінуць у хаўрус:
«Чаго вам хочацца, панове?
Які вас выклікаў прымус?..»
Чаго ім хочацца?.. Ды ясна:
Душу зямлі абрабаваць.
Зрабіць нямой, без мовы ўласнай.
Лягчэй бязмоўнай кіраваць!
Яшчэ, відаць, ідуць падлікі,
Што мала даў народ ахвяр,
Пакуль апошні, найвялікі
Ягоны скарб не ўкраў ліхвяр.
Не штось прыватнае, не дробязь,
Не асабісты нейчы спрат —
Народа гонар, славу, доблесьць
Наважыў сплюндрыць тарбахват.
Таму й гырчыць-рычыць злавесна,
Што не ўдаецца адлучыць
Ад роднай мовы, роднай песьні...
Што ж, хай гырчыць! Няхай рычыць!
Якое прагне ён мастацтва
Накінуць нам (пачом кіло?) —
Народ спазнаў і сьвятатацтва
Не ўчыніць, сам сабе назло.
Якую прагне ён асьвету
Разьвесьці ў нас (пачом стакан?) —
Народ спазнаў, і ў храм прасьветлы
Не ўвойдзе богам чыстаган!..
Народ спадману не паддасца,
Не ступіць ён у гіблы сьлед.
У кожнай песьні, кожнай казцы
Тут лёс яго і запавет!
Ён тут — спакон, ён — на радзіме,
Яму зьязджаць няма куды.
Ён сам заўжды і ў госьці прыме,
I дасьць прытулак ад бяды.
Народ — ён быў, і ёсьць, і будзе!
Таму: спакойна, дзецюкі!
Не зьгіне мова наша ў блудзе!
Яна нам сьветач — на вякі!
1988, чэрвень
Хаджу па чужыне, гляджу на людцоў,
На іхняе з Богам вітаньне —
I зноў працінаюся болем, і зноў
Душу мне сьвідруе пытаньне:
Як доўга яшчэ будзе ў нас у вачах
I ў кожным штрыху чалавечым —
Наш, пройдзены намі, пакутлівы шлях.
Наш сум па няспраўджаным нечым?
1989, травень
Нас могуць
Зьневажаць І абражаць,
Нас могуць
Не любіць і ненавідзець,
Але мы мусім
Цьвёрда помніць-знаць:
У нас ёсць Нёман,
І Дзьвіна,
I Прыпяць.
Нас могуць
Чорным брудам паліваць.
Культываваць бяспамяцтва,
Бяспраўе,
Але мы мусім
Цьвёрда помніць-знаць:
У нас ёсць Полацк,
Тураў
I Заслаўе.
Нас могуць
Ачмураць і падкупляць,
Штодзень даваць
Цацанкі-абяцанкі,
Але мы мусім
Цьвёрда помніць-знаць
Наказ Франьцішка,
Кастуся
I Янкі.
Нас могуць біць —
Аж да крывавых слёз,
Каб лёкаяў зрабіць
З ахвяраў зьдзеку,
Але мы мусім
Адстаяць свой лёс,
Каб ён для нас
Шчасьлівы быў давеку.
Таму —
Трывайма, любыя браты!
Трывайма й верыма:
Нішто не спляміць
I не асіліць нашай праваты,
I нам яшчэ паслужыць
Наша памяць!
1989, чэрвень
Што праўда,
То праўда —
Даўно гэта стала:
Віхляньня — багата,
А годнасьці — мала.
Багата юродства,
Блюзьнерства,
Крыўляньня,
А мова народа —
На грані скананьня.
Таму і цямнеем,
Чарнеем ад злосьці.
Аж хочацца нават
Ударыць кагосьці.
Каго — зразумела,
Ды чорт яго знае
Чым кончыцца можа
Адвага такая!
І што ж тады робім
У злосьці і скрусе
Мы — існыя родам
Сыны Беларусі?
Што — робім?
А б'ём-дабіваем заўзята
Свайго
Недабітага злыднямі
Брата.
У гэтым — і мужнасьць,
I мудрасьць,
I годнасьць,
I нашага гора-гібеньня
Нязводнасьць.
1989, лістапад
Я не знаю, што ў нас будзе
Ні праз месяц, ні праз год.
Абясхрэсьціліся людзі.
Абязбожыўся народ.
Распадаецца грамадства.
Скрэпы трэскаюцца скрозь.
Згода-еднасьць — толькі маска,
Пад якой — нянавісьць-злосьць.
Праўда ходзіць белай зданьню
Па руінах дзён былых.
Ці падымецца, ці ўстане
Наша доля з грудаў тых?
Ці ў хлусьні, зладзействе, блудзе
Будуць весьці ўсё на звод —
Абясхрэшчаныя людзі,
Абязбожаны народ?
1990, лістапад
Не падбівай. Не падбухторвай.
Дарма шчыруеш. Я не з тых,
Што краю роднаму над прорвай
Самазабойча б'юць пад дых.
Табе — павек не будзе веры.
Не спадзявайся. Не чакай.
Ты ўпотай молішся хімеры,
А мне мой Бог — Бацькоўскі край.
Я не забыў: калі ад болю
За лёс ягоны я крычаў —
Ты шанаваў чужую волю
I, падуладны ёй, маўчаў.
Калі дыханьне мне і мову
Перацінаў дзікун-сатрап —
Ты не ішоў мне на падмогу,
Ты на душу не браў затрат.
Таму — не снуй перад вачыма.
Не корчы міну. Не прасі.
Прадаўшы ўсё, што ёсьць Айчына,
Мяне сто раз ты прадасі.
1990, лістапад
Грамадзяне, спяшайцеся, —
Найспрыяльныя фактары маюцца,
Каб душу даражэй запрадаць,
Покуль цэны на рынку трымаюцца!
Каб рукі пагрэць залацей
На горы-няшчасьці людзей.
Грамадзяне, спяінайцеся,
Не ўпусьціце выдатнай магчымасьці —
Каб гразёю абхляпаць таго,
Хто жыве па сумленьню і шчырасьці!
Каб нож садануць у сьпіну
Найблізкаму сябру свайму.
Грамадзяне, спяшайцеся, —
Шанцу лепшага можа не выпасьці,
Каб з уласнае скуры сваёй,
Як лінючая гадзіна, выпаўзьці!
Каб Тую, што кляўся любіць,
Ядавітаю сьлінай забіць.
1990, лістапад
