Րաֆֆի

Իրականտւթյան ռեալիստական պատկերմամբ եւ գաղափարական բովանդակությամբ շատ արժեքավոր է Րաֆֆու «Անբախտ Հռիփսիմեն» պատմվածքը։ Եթե «Գեղեցիկ Վարդիկը» պատմվածքում հայ կնոջ, ֊աղջկա կյանքի ողբերգական անկման պատճառը օտար հարստահարիչն էր, ապա այստեղ ընդհակառակը։ Րաֆֆին պատմվածքում ցույց է տվել հայ եւ պարսիկ շահագործողի դասակարգային կապր։ Նրանք հովանավորում են միմյանց։ Պատմվածքում ցույց է տրված դրամական հարաբերությունների զարգացման հետեւանքով մարդկանց կյանքի, մտայնության վերափոխումը։ Հռիփսիմեի հայրը՝ Մահտեսի...

Րաֆֆին 1972թ. գրում է«Գեղեցիկ Վարթիկը» վեպը, որտեղ իր արձագանքել է տալիս ժամանակաշրջանի կենսական հարցերին՝ լուսաբանելով սոցիալական եւ ազգային-քաղաքական հրատապ խնդիրները, ուղղորդելով մտավոր եւ գրական շարժումը։ Վեպում արտացոլում է պարսկական ավատատիրական իրականութունը, հայ գյուղացիության ստրկական, ընչաքաղց ու տառապալից առօրյան: Վարթիկը տասնյոթամյա գեղեցիկ մի հայուհի է, ով իր երիտասարդ տարիքում արդեն զգացել էր օտարի ծանր ու դաժան լուծը: Երիտասարդ աղջկան առեւանգում է խանի որդին՝ պահանջելով սիրել...

«Խամսայի մելիքություններ» պատմական հետազոտության մեջ Րաֆֆին հանդես էր գալիս իբրեւ 18-րդ դարի շարժումների տարեգիր: Վեպում նա լայն ծավալ էր տալիս իր ստեղծագործական երեւակայությանը, միաժամանակ օգտագործելով թեկուզեւ այն սակավաթիվ աղբյուրները, որ կային այն ժամանակ եւ որոնցից օգտվել է վիպասանը: Այդ աղբյուրներից մեկը 1870-ական թվականներին արտասահմանում գրաբար լեզվով տպագրված մի գիրք էր` «Դավիթ բեկ», ընտիր պատմություն Դավիթ-բեգին եւ պատերազմաց հայոց խափանու վերնագրով: Ենթադրություն կա, որ այդ գիրքը...

Ճանապարհորդելով պարսկահայ եւ թուրքահայ գրեթե բոլոր գավառներում՝ Րաֆֆին գրի է առել հարուստ տեղեկություններ Հայաստանի բնության, աշխարհագրական դիրքի, ժողովրդի բարքերի ու կենցաղի վերաբերյալ: Այսպիսով, 1871թ Րաֆֆին գրի առավ իր «Զահրումար» վեպը՝ պատկերելով արեւելահայ առեւտրականության բուրժուազիայի կենցաղն ու բարքերը։ Վեպում Րաֆֆին հանդես էր գալիս վաշխառուական բուրժուազիայի քննադատությամբ՝ ստեղծելով վաճառականական ագահ ու ամենակուլ խավի մնայուն, գեղարվեստական տիպեր: Հատկանշական է նաեւ Րաֆֆու «Զահրումար»...

Րաֆֆի «Կայծեր» վեպում կրթությունն ու ինքնակրթությունը կենտրոնական թեմաներն են: Վեպի հերոս Ֆարհատն անընդհատ նեղվում է իր կրթության պակասից, որն ի վերջո լրացնում է Ասլանի հետ ճամփորդելու ու Համրի մոտ սովորելու շնորհիվ: Իսկ նրա ընկերները դրսում կրթություն ստանալու շնորհիվ լիքը լավ բաներ են անում: Կարոն հասնում է նրան, որ մի փոքրիկ գյուղ քրդերի հետ լեզու է գտնում, հետն էլ իր գիտելիքներով օգնում է, որպեսզի այդ գյուղում տնտեսությունը զարգանա: Դա բերում է այն բանին, որ մարդիկ սկսում են լավ ապրել, անգամ...

Րաֆֆի «Կայծեր» վեպում կրթությունն ու ինքնակրթությունը կենտրոնական թեմաներն են: Վեպի հերոս Ֆարհատն անընդհատ նեղվում է իր կրթության պակասից, որն ի վերջո լրացնում է Ասլանի հետ ճամփորդելու ու Համրի մոտ սովորելու շնորհիվ: Իսկ նրա ընկերները դրսում կրթություն ստանալու շնորհիվ լիքը լավ բաներ են անում: Կարոն հասնում է նրան, որ մի փոքրիկ գյուղ քրդերի հետ լեզու է գտնում, հետն էլ իր գիտելիքներով օգնում է, որպեսզի այդ գյուղում տնտեսությունը զարգանա: Դա բերում է այն բանին, որ մարդիկ սկսում են լավ ապրել, անգամ...

Պատմվածքը Սոնայի մասին է, ով զոհ է դառնում ծնողների մոլեռանդ հավատքին: Դեռեւս մինչ Սոնայի ծնունդը ծնողները երդվում են իրենց զավակին նվիրաբերել եկեղեցուն կուսակրոնության: Սակայն երիտասարդ աղջիկը սիրահարվում է իր վարժապետին , ու կուսանոցում ծնողների կողմից բանտարկվելը ճակատագրական է դառնում դեռատի աղջկա համար: Սոնան մահանում է հոգեկան տառապանքների մեջ՝ կանչելով սիրելիին: Հովսեփ Արեսյան՝ Սոնայի վարժապետն ու սիրեցյալը, տեսնելով վերջինիս անշնչացած դին, ցնորվում է: Րաֆֆին ցույց է տալիս իր ժամանակի...

1878 թվականին Րաֆֆին գրի է առնում «Ոսկի աքաղաղ» վեպը, որում պատկերել է արեւելահայ առեւտրականության բուրժուազիայի կենցաղն ու բարքերը։ Վեպում հեղինակը հանդես էր գալիս վաշխառուական բուրժուազիայի քննադատությամբ՝ ստեղծելով Պետրոս Մասիսյանցի մնայուն, գեղարվեստական տիպը: Այստեղ պատկերված է հայ բուրժուական մի ընտանիք, որտեղ հարաբերությունները հիմնված են սառը հաշվարկի վրա: Միքայելի կերպարով Րաֆֆին ի ցույց է դնում բարության ու նվիրումի մի ողջ պատկեր, անձնազոհության ու սիրո գաղափար: Հռիփսիմեի կերպարով...

«Աալբիում» ըստ Րաֆֆու, գլխավոր հարցը, որի ստեղծմամբ կարելի է կանխել հայ գյուղացիության քայքայումն ու հողազրկությունը, ապահովել ժողովրդի ազատ, անկաշկանդ զարգացումը. այդ հայ ժողովրդի քաղաքական ինքնուրույն պետականության հաստատումն է։ Եվ հենց այս էլ հանդիսանում՛ է Րաֆֆու «Սալբի» վեպի իդեական բովանդակությունը, որի համար եւ պայքարում են վեպի դրական հերոսները՝ Ռոստամը, Սալբին, Մելիքզադեն։ Րաֆֆու սիրելի հերոսի՝ Ռոստամի ազատության քարոզը հանգում է հայ ժողովրդի ինքնուրույն պետականության, հայ ժողովրդին ի...

Սեր, նվիրական զգացումներ, ամեն բան ի սպաս է դրվում մերկ շահի, փողի համար։ Այս ստոր առեւտուրը խորապես հասկանում են Րաֆֆու հերոսները, որն ավելի ողբերգական է դարձն ում նրանց առօրյան, թունավորում կյանքը, ինչպես այդ տեսնում ենք Րաֆֆու «Տնային փեսա» երկում։ Պատկերելով հայ կնոջ այսօրինակ վիճակը, Րաֆֆին խորտակվող մարդկանց բախտին ցավակից, խորին կարեկցանքով այս մասին գրում է. «Ցավալի դրություն, երբ ամուսնական շղթան դարբնվում է արծաթի օղակներով»: Րաֆֆին իր բոլոր երկերում հետեւողականորեն պաշտպանել է ազատ...