Сяргея Віцька больш на копанцы не заўважаў, ды ўсё роўна тым летам Віцька прыкмячаў іншы раз, што на яго месцы за паўгадзіны да яго нехта лавіў! Хто? Ну, вядома ж, гэты інтэрнацкі. Але падлавіць не давялося.
І вось – зноў прыехаў!
– Калі ён прыехаў?
– Учора, – адказала Жэнька. – Ты давай бяжы хутчэй, а то ён усіх тваіх карасёў павыцягвае.
– Не павыцягвае! Я яму пакажу, калі што...
– Ага! Ён на галаву за цябе вышэйшы стаў. Праўда, худы, як гліст.
– Я яго не баюся, – запэўніў і сябе, і сястру Віцька.
– А яшчэ Эдзік прыехаў, – дадала Жэнька як аб не надта вартым увагі.
– Настусін?
– Ага.
– А чаго ты маўчала ўчора?
– А ён толькі сёння ранкам прыехаў. Я карову выганяла, то бачыла.
– Ух ты! Тады я пайшоў.
– Ідзі.
Ля парога Віцька прыпыніўся, азірнуўся:
– А яму прывет ад цябе перадаць? – і падміргнуў па-змоўніцку сястры.
Жэнька хмыкнула, крутнулася да дзвярэй, нічога не адказаўшы.
– Я перадам! – паабяцаў Віцька.
Ён ведаў, што Жэнька пісала Эдзіку лісты. І ён ёй пісаў. Толькі апошнія два месяцы нешта не заўважаў Віцька канвертаў у скрыні.
З двара Віцька выходзіў у добрым настроі. О, гэта добра, што Эдзік прыехаў. Ну, няхай ён трохі задавака, затое столькі ўсяго ведае, столькі ўмее выдумляць. З ім цікава. І добры магнітафон у яго ёсць, і плэер з маленькімі навушнікамі. Праўда, запісы на касетах Віцьку не надта спадабаліся, але гэта – справа густу.
Ля хаты бабкі Настусі на лавачцы сядзеў Эдзік – Віцька яго здалёк пазнаў. І яшчэ Віталь стаяў, рот разявіўшы.
Віталь – аднакласнік Віцькі. Як быццам нечым зачараваны. Ды не нечым, а кніжкамі. Як пачытаў быў “Прыгоды Тома Сойера”, а потым “Востраў скарбаў”, цяпер сам скарбы шукае. Усе вушы прагудзеў за гэтую зіму Ведзьмінай тоняй. То, кажа, загадка. Падалося яму, быццам усе пяць астравоў вакол возера стаяць роўным паўкругам і на аднолькавай адлегласці адзін ад другога. “Значыць, гэта справа рук чалавека,” – кажа і такі твар загадкавы робіць, аж смех бярэ. Гэтым летам плануе цэлую навуковую экспедыцыю арганізаваць на астравы Ведзьмінай тоні. Усё падбухторвае Віцьку. Віцька, па праўдзе, і сам трохі зацікавіўся гэтымі астравамі. Ніколі ж на ўсіх астравах не быў, толькі на Заікіным. Рыба там добра зранку бярэ, але каб зранку палавіць, трэба на ноч там заставацца. Аднаму жудасна, удваіх – весялей. Во Эдзіка з сабой возьмуць – і дні на тры на астравы! Цікава будзе!
Павіталіся.
Настусін Эдзік – аднагодак Віцькі і Віталя. Трохі вышэйшы за Віцьку і ў плячах шырэйшы. Пастрыжаны вельмі коратка, валасы белыя. Сядзеў, упёршыся спінай у агароджу палісадніка, ногі выцягнуў і ў такт музыцы энергічна ківаў галавой.
– Ну, адчуваю, вы тут у сваім балоце па вушы бытам заплылі, – насмешліва загаварыў ён. – Чым хоць займаецеся?
– Гуляем, – Віцька апусціўся на лаўку побач. – Давай прапаноўвай што-небудзь цікавае.
– Ат, з вамі тут... Што я вам – масавік-зацейнік?
– Ну, ты ж у райцэнтры, давай, выцягвай нас з балота, – ужо з ледзь улоўным выклікам сказаў Віталь.
Эдзік змерыў Віталя прыжмуранымі вачыма.
– Так, трэба зрабіць калекцыю чучал птушак!
– Ух ты! – выгукнуў Віцька. – Як гэта?
– А так: падстрэльваем, здымаем скурку з пер’ем, прамываем, прасушваем на каркасе, набіваем прадэзінфіцыраваным пілавіннем – чучала амаль гатова, – Эдзік далёка цвыркнуў слінай. – За добрае чучала можна неблагія грошы атрымаць.
– Дзе атрымаць? – здзівіўся Віцька.
Для яго чучала птушкі з першага моманту асацыіравалася са школай – у кабінеце прыроды і біялогіі было толькі адно старое чучала савы, пер’е з якой, колькі яго біялагічка Ганна Іосіфаўна ні падклейвала, лезла ў розныя бакі.
– Дзярэўня! – працягнуў Эдзік. – У Мінску ўсё трэба. А чучалы птушак – тым больш. Заходзіш у бар – а там бутэлькі з напоямі ахоўвае коршак з крыламі распрастанымі... Ого, я бачыў – класна глядзіцца.
Але Віцька гэтаму “бізнесу” не асабліва ўзрадаваўся, а вось папаляваць на птушак, павучыцца з іх чучалы рабіць, а потым восенню занесці ў кабінет біялогіі – будзе радасці ў Ганны Іосіфаўны...
– А ведаеце, дзе многа птушак? – загаварыў па-змоўніцку Віталь. – На астравах, на Ведзьмінай тоні! Так жа на Савіным востраве соў колькі! Гэта табе не верабей.
– От, зноў ты з Ведзьмінай тоняй! – рагатнуў Віцька, павярнуўся да Эдзіка. – Ён у нас хоча раскрыць тайну пяці астравоў!
– А што, – сеў прама Эдзік. – Савінае чучала будзе каштаваць не мала. Добрая ідэя.
– А заадно і замеры ўсе зробім, – узрадаваўся Віталь.
– Якія замеры? – здзівіўся Эдзік.
– От глядзі, – прысеў Віталь насупраць Эдзіка, знайшоў у траве трэску, стаў чарціць на зямлі і горача каменціраваць: – Гэта – возера, сама Ведзьміна тоня. Вакол яе – пяць астравоў. Трэба змерыць дакладна адлегласць ад вострава да вострава, вызначыць напрамак, і тады нешта абавязкова намалюецца!
– Ужо намалявалася, – усміхнуўся Эдзік, гледзячы на малюнак Віталя на зямлі, дзе атрымалася кветка з пялёсткамі. – А дзе той востраў, дзе совы водзяцца?
– Во! – тыцнуў пальцам Віталь у адзін з пялёсткаў кветкі. – А гэта – Заікін, гэта (ён хутка дамалёўваў) канава, гэта – вёска. На Савіны востраў ці на чоўне праз возера, ці пехам па астравах. Толькі бацька казаў, што падыходы да Савінага вострава надта забалочаныя, а партызанскія кладкі ўжо згнілі. Ды вясна сухая была, думаю, можна будзе прайсці.
Відаць, перспектыва лазіць па балотнай гразі не цешыла Эдзіка, бо ён нечага пакрывіўся, як недаспелы яблык укусіў:
– Пабачым. Трэба лепш човен...
– Ага! А як ты яго зацягнеш на тоню?
– Ну, гумавую лодку...
– Дзе ты яе знойдзеш? Ды паспрабуй там паплаваць! – уступіў у размову Віцька. – Там, дзе Васіль казаў, з вады такія карчы тырчаць! Наляціш – і хана.
– Чаму гэта хана?
– А не выплывеш. Вада ў возеры – што лёд. Бр-р-р, – аж перасмыкнуў плячыма Віцька. – І чорная. Ды і карчы – зачэпішся... Ніхто яшчэ па тоні не плаваў. Гарадскія былі паспрабавалі сеткі там паставіць, то і сеткі заблытаныя былі, не выцягнулі, і самі ледзь на паўспушчанай лодцы да берага дабраліся. Адно слова – Ведзьміна тоня.
– А дзе рыбачыце? – спытаў Эдзік.
– Ды на копанцы, – кіўнуў за вёску Віцька, – я ўчора падкарміў, можна схадзіць сёння на маё месца.
– То пайшлі цяпер, – прапанаваў, а больш закамандаваў Эдзік. – Не сядзець жа, як бабулькам, дзень на лавачцы.
– Пайшлі!
Віталю не надта хацелася ісці цяпер на копанку – трэба было змайстраваць трыножнік, каб паставіць на яго старую падзорную трубу – з яе Віталь думаў зрабіць прыбор для вымярэння. Адлегласць між астравамі і так можна было вылічыць, але трэба ўсё рабіць правільна і прафесійна. Складаць карту – то складаць з адзнакамі вышынь і глыбінь. Бацька паабяцаў Віталю прынесці камеру з кола трактара “Кіравец”. Яе абцягнуць рамянямі – і лодка гатова. А наконт карчоў была ў Віталя свая задума...
Віцька забег па вуды, Віталь адмахнуўся: “Не будзе цяпер кляваць”. Але з сябрамі пайшоў. Копанка была ў кіламетры ад вёскі, схаваная старым алешнікам і высокім кустоўем. Кусты раслі вялікім купамі, нагадвалі стагі, між імі рассцілаліся цэлыя паляны, парослыя густой травой, ужо ў некалькіх месцах некім скошанай. Сонца ўзнялося досыць высока, прыгравала добра.
На беразе копанкі, ля самай вады, асвечаная ранішнім сонцам сядзела дзяўчынка.
– Гэта нямко Анжэла, – стаў тлумачыць Эдзіку Віцька. – Маці яе п’яніца, бацька невядома хто, а сама яна нямая. Размаўляць не ўмее.
– Ты! – утаропіў вочы на Анжэлу Эдзік. – Ану, хадзі сюды, – паклікаў ён дзяўчынку.
Нэла ўзнялася, спуджана глянула на хлопцаў, азірнулася раз і другі, быццам шукаючы дапамогі.
– Гэй, нямко, – ужо лісліва загаварыў Эдзік. – А хочаш, жуйку дам?
– Ты ёй цукерку прапануй, яна табе станцуе! – падказаў Віцька, бо ведаў аб гэтым: расказвалі ў вёсцы.
– О, дык ты танцуеш? – рагатнуў Эдзік. – Танец жывата!
Яго рука палезла ў кішэню, і ён, бачачы, што вочы Нэлы сочаць за яго рукамі, стаў павольна выцягваць з кішэні руку.
– Оп-ля!
Высока ўгору ўзнялася рука з цукеркай.
– Танцуй, нямко!
Дзяўчынка глядзела на цукерку, потым нясмела ступіла крок да хлопцаў.
– Нэла! – пачулася ў гэты момант.
Дзяўчынка здрыганулася, азірнулася і пабегла да выходзячага з-за куста Сяргея. Яна забегла за хлопца, стала за яго спінай і выглядвала.
Сяргей глядзеў на хлопцаў.
– А, стары знаёмы, – працягнуў Віцька тонам, які нічога добрага Сяргею не абяцаў. – Слухай, я ж цябе ў мінулым годзе папярэджваў – не лезь на маё месца. Папярэджваў?
Яны падыходзілі да яго: Віцька берагам копанкі, Эдзік побач, у двух кроках ад яго, ззаду Віталь.
“Так, трое на аднаго,” – хутка праносіліся ў галаве Сяргея думкі. “Не, двое, трэці ў бойку не палезе, яму гэта не цікава”.
Віталію і праўда не было цікава. Пра Сяргея ён ведаў, але яны не сябравалі, а адносіны Віцькі і гэтага інтэрнацкага яго не тычыліся. “Самі разбірайцеся”.
– Нэла, бяжы дадому, – загадаў Сяргей, але Нэла не адыходзіла. – Бяжы дадому, Нэла, – прыкрыкнуў хлопец. – Бяжы!
Ён лёгка падштурхнуў Нэлу ў бок ад падыходзячых хлопцаў. Нэла пабегла.
Сяргей перакінуў мяшэчак з рыбай (шэсць добрых карасёў) з правай рукі ў левую, якой трымаў вуды. Вудзільны былі простыя, арэхавыя, але доўгія і на канцах досыць тоўстыя.
– Га! Злаўлю, – выпучыў вочы, пляснуў ў далоні ў бок Нэлы Эдзік. – Стой!
Нэла ўпала – заблыталася ў пакосе скошанай травы, сукенка ўзляцела ўверх, адкрыла яе худзенькі голы азадак.
– Га-га-га! – зарагатаў, аж за жывот схапіўся Эдзік, за ім зарагатаў Віцька. Надта ж смешна падала гэтае нямко, а цяпер падхапілася, вочы па пяць капеек, не ведае, куды бегчы.
Сяргей зрабіў тры імклівыя крокі наперад. Калі ты адзін супраць дваіх – табе пачынаць трэба першаму.
Эдзік не паспеў як след павярнуцца да Сяргея, а той, далёка назад адвёўшы руку з вудзільнамі, рэзка тыцнуў імі прама ў мяккі, не гатовы да гэтага, жывот хлопца.
–Ы-ы-ы, – застагнаў ад болю, стаў прысядаць Эдзік, і Віцька, яшчэ не зразумеўшы да канца, як гэта так хутка гэты інтэрнацкі мог махнуць левай рукой, памкнуўся да Сяргея. І аказаўся з ім твар у твар – Сяргей таксама памкнуўся быў да Віцькі.
