У рытме ўласнага сэрца напісана новая кніга паэзіі Пімена Панчанкі.
Яшчэ друкаваўся тыраж «Крыку сойкі», а Пімен Панчанка прынёс у выдавецтва рукапіс свайго новага зборніка паэзіі. Частка вершаў з будучага зборніка друкуецца ў «Полымі», частка з'явілася ва ўсесаюзнай перыёдыцы. 1977-мы год нехта ўчэпіста трапна назваў годам Пімена Панчанкі. I калі ў традыцыйных застольна-трыбунных прамовах заўсёды гавораць, што юбіляр знаходзіцца ў поўным росквіце сваіх творчых сіл і задум, то ў Пімена Панчанкі гэта гарантавана залатым запасам таленавітых вершаў, што складуць новую кнігу «Вячэрні цягнік».
Паэт напісаў:
Хай хітрая слава мяне абміне,
Жыццё не пакіне трывожыць і вабіць,
А нехта ссылае у старасць мяне,
Імкнецца мой гнеў да мяшчанства аслабіць.
Не здамся!
Бяссоннаю працай спалю
Сябе, ды ад праўды я не адступлюся.
I словам я сцверджу усё, што люблю
У народзе сваім і ў сваёй Беларусі!
Словам пранікнёным, узнёслым, словам пяшчотным і гнеўным сцвердзіў народны паэт Беларусі сваю любоў да роднай зямлі ў новай таленавітай кнізе «Крык сойкі».
1977
Яшчэ не старое на ўзрост нашае пасляваеннае пакаленне дажыло да сумных некралогаў, да развітальных слоў са сваімі аднагодкамі, са сваімі адначаснікамі ў літаратуры.
Раптоўна. Менавіта раптоўна не стала Еўдакіі Лось, Еўдакіі Якаўлеўны, нашай вясёла-задзірыстай Аўдоцці, нашай журботліва-ласкавае Дуні.
Гэта ўсё яшчэ не хоча супакоіцца вайна, гэта яна забірае нашых таварышаў, тых хлапчукоў і дзяўчатак, чый смех абарвала склыгатанне гусеніц танкаў і выццё сірэн. Голад у блакадныя дні, пасляваенная нішчымніца, ці, як у нас на Ушаччыне кажуць, посніца, падтачылі здароўе, калі яно ў самую сілу бралася, пасадзілі сэрца.
Еўдакія Якаўлеўна!
Муза твая была той працавітай, цягавітай сялянкай, якая вынесла ўсе жахі і пакуты вайны, а калі мінулася неціхоцце, упрэглася ў плуг і дзірваны дужала. Адсюль і'такая, крыху мужчынская, ухватка тваіх мужных і ясных, тваіх упэўненых і зажураных радкоў.
Адсюль і такая неспатолытая прага да жыцця, да пазнання яго самых глыбінных пластоў, такая нястомнасць вандравання, такая несутрымная радасць ад сустрэч з ітовымі краінамі, гарадамі, з новымі людзьмі — тваімі прыхілыіымі чытачамі.
Нібыта адчуваючы, прадчуваючы нядоўгі век свой, рупілася ты паўсюль пабыць, спяшалася зрабіць як мага больш, імкнулася выказаць шчырую падзяку народу свайму, пашану свайму краю, роднай Ушаччыне, якую ты асабліва раўніва любіла.
Нарадзілася ты, Еўдакія Якаўлеўна, у першы дзень вясны. I зборнік першы твой, перапоўнены пачуццём веснавой радасці жыцця і пазнання, так і называўся — «Сакавік».
Шлях твой жыццёвы абарваўся на самым пачатку сталага лета. I, нібыта сімвалічна, апошні твой прыжыццёвы томік вершаў названы — «Лірыка ліпеня». Замкнулася кола ад ранняй вясны да ўпэўненага лета...
У вачах яшчэ стаіць, як падчас нядаўняй, апошняй тваёй паездкі па Віцебшчыне падпісваеш ты, Еўдакія, яшчэ з пахам друкарскае фарбы «Лірыку ліпеня» маладзенькай бялявай дзяўчынцы ў школе імя Міхася Лынькова. Дзяўчынка, пэўна, нагадала табе цябе ў юныя гады ў Старыне ці ў Звоні — такая яна ўзрушаная і акрыленая. Таму так нервова-расчулена бегае па паперы чырвоны фламастэр і так шчодра жадаеш ты радасці і шчасця маладой сваёй чытачцы.
Еўдакія Якаўлеўна.
Рыхтаваўся я казаць вясёла-каламбурны тост на тваім першым круглым юбілеі, які мусіў быць неўзабаве, а кажу сёння табе жорсткае і сумнае зямляцкае: «Бывай...»
Памяць пра цябе, нястомная падзвіжніца роднага беларускага слова, застанецца светлая, бо шмат святла ў радках тваіх, шчырых і поўных даверу да чытача. А на давер даверам адказзаюць.
Бывай, Еўдакія!
1977
Ён для мяне жывы — Сямён, Сымон, Аксенцій Паўлавіч, як мы з паважлівым жартам называлі яго студэнтамі.
У ім спалучыліся чыста і ўзнёсла прыгажосць унутраная з прыгажосцю юнака, маладога мужчыны.
Ён ніколі не быў апрануты, што завецца, з іголачкі, але заўсёды акуратна, з густам. Не мог першакурснік Сымон Блатун прайсці спакойна каля люстэрка, каля шкляных дзвярэй нават, каб крадком не зірнуцца, каб лёгкім рухам, нібы пасуючы мяч, не ўскінуць чарнявы мысік сваёй лагодна-даверлівай, як і характар Сымонаў, рассыпістай шавялюры.
А калі смяяўся Сымон, то неяк светла рабілася. Смяяўся ён шчыра, непасрэдна, не вымушана. Бо смех — адна з праяў натуры чалавечай, смех выдае чалавека, ягоную непасрэднасць, унутраны стан, унутранае святло.
Да яго хінуліся, да яго гарнуліся сябры, аднакурснікі, і, вядома ж, не абы-як пазіралі дзяўчаты.
Ужо ў сваіх першых вершах хацеў ён вясёлку «выкаціць цалюткім абручом», хацеў так пісаць, так ісці па жыццёвых сцежках — каб аж гай шумеў!
Жыццё, як і вясёлка, складаецца з тых жа фарбаў, з тых жа адценняў. Цалюткі абруч вясёлкі жыцця не доўга каціў Сымон Блатун. I колеры былі розныя.
Малавата было вясёлых, святочных. Пераважалі сумнавата-цьмяныя, будзённыя. Але жыццёвая проза не азмрочыла позірк жыццялюба, не прыземліла юначыя парыванні, не ачарсцвіла сэрца паэта рамантычнага складу, не зняверыла шчырага давер'я да людзей чалавека, які вышэй ад усяго цаніў таварыскасць, сяброўскасць, чалавека, які ніколі не насіў камень за пазухай, які ні на кога не таіў злосці, паэта, у слоўніку якога не было слова «зайздрасць».
Я нясу за пазухай голуба,
Камень там я насіць не магу.
Як прадстаўнік пасляваеннага пакалення нашых літаратараў Сымон добра ведаў цану жыцця. I з першага курса самому даводзілася яму зарабляць на хлеб надзённы. Бо смак скарынкі з мякінай, праснака з лебяды быў не паэтычнай фігурай, не той дэталлю, якую іншыя бяруць, каб чытача расчуліць.
