(Скару)
Распусціш войска. А мая задача —
Адпомсціць ведзьме, і тады канец.
Распусціш войска. I ратуйся сам.
Скар выходзіць.
Мне больш не бачыць узыходу сонца!
З Фартунай разлучаецца Антоній:
Бывай навек. Няўжо так павялося?
Прыхільнікі мае, што, як сабакі,
За мною бегалі, хвастом вілялі,
Якім ніколі я не адмаўляў,
Цяпер панеслі роем свой нектар
На кветку Цэзара. А той, хто быў
За іх вышэй, ім не патрэбны болей,
Стаіць адзін, як абадраны дуб.
Ілжывая егіпецкая шлюха!..
Ты сілай чар маё ўхапіла сэрца
1 мной і маім войскам кіравала.
Твае пяшчоты, пацалунак твой
Былі вянцом усіх маіх жаданняў,
I ты, цыганскі вырадак, мяне
Нахабна падманула, абыграла,
Пазбавіўшы ўсяго.— Эрос, сюды!
Уваходзіць Клеапатра.
Што гэта? Ява? Сон? Згінь, ведзьма, згінь!
Клеапатра
Чаму разгневаўся так, уладар мой,
Ты на любоў сваю?
Антоній
Прэч! Згінь, пачвара!
А то я па заслугах адплачу
I Цэзараў трыумф ушчэнт спаганю.
А трэба было б выставіць цябе
На здзек і рогат азвярэлай чэрні,
Каб ты плялася ўслед за калясніцай,
Паскудная, абмазаная ў бруд,
Якім запляміла ўвесь пол жаночы,
Каб разявакі, заплаціўшы грош,
Глядзелі на цябе, як на страшыдла;
I каб Актавія, цябе спаткаўшы,
Ўсадзіла кіпці ў твой агідны твар.
Клеапатра выходзіць.
Жыць хоча, сцерва. Жыць, вядома, лепей.
Але не ўсім. Каб я забіў цябе,
Я б тысячы уратаваў ад смерці.—
Эрос, Эрос! — На мне сарочка Неса[44]!
О Геркулес, пазыч сваю мне лютасць!
Хачу Лікаса я шпурнуць на месяц,
Хачу дубінай цяжкаю тваёй
Раструшчыць найдарожшае на свеце.
Смерць ведзьме! Прадала мяне сапліўцу.
Бач, маладзенькі ўпадабаўся! Змова!
Ёй суджана памерці.— Гэй, Эрос!
Выходзіць.
Александрыя. Палац Клеапатры.
Уваходзяць Клеапатра, Харміяна, Ірада і Мардзіян.
Клеапатра
Хутчэй дапамажыце! Ён бушуе
Мацней, чым Тэламон[45], што страціў шчыт.
Ён ашалеў, як Фесалійскі дзік[46].
Xарміяна
А ты бяжы ў грабніцу і схавайся,
Замкніся ў склепе царскім і сядзі.
Антонію мы скажам — ты памерла.
Лягчэй душы ад цела адарвацца,
Чым страціць сваю сілу ўладару.
Клеапатра
Прытулак мой — грабніца. Мардзіян,
Скажы Антонію, што Клеапатра
Пакончыла з сабой і перад сконам
Прамовіла ў апошні раз: «Антоній!»
Старайся словам і яго расчуліць,
А потым вернешся і мне раскажаш,
Як успрыняў ён смерць маю. Ідзі! —
А мы ў грабніцу ўсе. Хутчэй!
Выходзяць.
Там жа. Іншы пакой.
Уваходзяць Антоній і Эрос.
Антоній
Эрос, ты пазнаеш мяне? Эрос!..
Эрос
О так, мой уладар.
Антоній
Бывае часам,
Што воблака здаецца нам драконам,
Туман — ільвом, мядзведзем, стромкай вежай,
Нахіленай скалой ці сінім мысам,
Што ў мора ўрэзаўся ў шчаціне дрэў.
Лунае ашуканства у паветры.
Ці бачыў калі-небудзь ты такое
На схіле дня, калі згусціўся змрок
I сцёр мяжу між вымыслам і праўдай?
Эрос
О так, мой уладар.
Антоній
Быў, скажам, конь,
Выразна вырысоўваўся ў тумане,
І раптам гэты вобраз страціў форму,
Расплыўся, знік, як у вадзе вада.
Эрос
Бывае, уладар.
Антоній
Ах, мой Эрос,
Перад табою не ўладар, а прывід.
Яшчэ Антоній я, але няма ўжо
Ва мне ранейшай велічы і сіл.
Я за Егіпет ваяваў. Царыца ж,
Якой паверыў я, аддаўшы сэрца
I безліч падуладных мне людзей,
Дамовілася з ворагам паціху,
Мяне і маю славу прадала,
А Цэзару трыумф падрыхтавала.
Не плач, мой дружа, я яшчэ жывы,
А прыйдзе час, канец знайсці не цяжка
Уваходзіць Мардзіян.
Гэй, ты! Твая паскудная царыца
Меч у мяне украла.
Мардзіян
Не, Антоній.
Мая царыца свой звязала лёс
Навек з тваім. Яна цябе кахала.
Антоній
Маўчы, нахабны еўнух! Вон адгэтуль!
Яна мне здрадзіла — за гэта смерць!
Мардзіян
Жыццём мы не расплачваемся двойчы,
Яна ўжо аддала сваю пазыку,
Тваё жаданне без цябе збылося.
Сказаўшы з ласкай, з болем невыказным:
«О мой Антоній, любы мой Антоній!» —
Яна памерла, пахавала ў сэрцы
Сваім тваё імя.
Антоній
Яна памерла?
Мардзіян
Памерла.
Антоній
Скончыўся мой доўгі дзень.
Я ўсё зрабіў. Пара на адпачынак.—
Эрос, прашу, здымі з мяне даспехі.
(Мардзіяну)
Багам падзякуй, што застаўся цэлы,
Што не забіў цябе ніхто. Ідзі.
Мардзіян выходзіць.
Здымай! — I сяміслойны шчыт Аянса
Не абароніць ад такога ўдару —
Не вытрымаюць, разарвуцца грудзі.
О сэрца, цвёрдым будзь, натужся, сэрца!
Хай пырсне кроў праз абалонку цела! —
Хутчэй, Эрос! — Наваяваўся. Досыць.
Бывай, браня, пасечаная ў бітвах,
Я з гонарам насіў цябе, бывай.
Эрос выходзіць.
Іду ўслед за табою, Клеапатра,
Каб са слязьмі сказаць табе: даруй.
Адкладваць, доўжыць мукі?.. Нізашто!
Мая паходня згасла, спаць пара,
А не блукаць у цемры. Марны пошук!
Няма ратунку. Што ж, пячаць пастаўлю
І завяршу свой шлях.— Сюды, Эрос! —
Іду, мая царыца.— Гэй, Эрос! —
Я даганю цябе, мая любоў.
I увойдзем мы, узяўшыся за рукі,
У край шчаслівых душ, дзівіцца будзе
Цудоўнай пары рой вясёлых духаў,
I світа ад Дыдоны і Энея[47]
Пераляціць да нас.— Эрос! Эрос!
