Выходзіць.
Лагер Цэзара каля Александрыі.
Трубы. Уваходзяць Цэзар, Агрыпа, Энабарб і світа.
Цэзар
Агрыпа, пачынай. Каманда: к бою!
Апавясці, што мы павінны ўзяць
Антонія жывым.
Агрыпа
Апавяшчу.
Выходзіць.
Цэзар
Жаданы мір ужо нам свеціць з неба.
Мы пераможам. I тры часткі свету
З'яднаюцца пад засенню аліў.
Уваходзіць ганец.
Ганец
Антоній выступіў.
Цэзар
Скажы Агрыпе,
Каб перабежчыкаў усіх паставіў
У першыя рады, няхай Антоній
Сячэ сваіх, шалеючы ад злосці.
Выходзяць. Застаецца адзін Энабарб.
Энабарб
Алексас прагадаў. Па пільнай справе
Адпраўлены паслом у Іудзею,
Падгаварыў ён Ірада-цара
Парваць з Антоніем і далучыцца
Да Цэзара. А Цэзар у падзяку
Паслужлівага здрадніка распяў.
Канідзія і розных іншых Цэзар
Трымае ў войску, але ім не верыць.
Я ж подласць учыніў — і вось пакута,
Мучэнне страшнае.
Уваходзіць салдат Цэзара.
Салдат
Гэй, Энабарб!
Прыслаў табе Антоній скарб вялікі,
Увесь набытак твой і нават больш.
Ідзі хутчэй. Каля тваёй палаткі
Скідае куфры з мулаў пасланец.
Энабарб
Бяры сабе.
Салдат
Не верыш мне стары?
Я не падманваю. Правесці трэба
Слугу назад. Зрабіў бы гэта я,
Але мне нельга, на пасту стаю.
А твой былы начальнік, як Юпітэр,
Аберагае гонар свой — ого!
Выходзіць.
Энабарб
Нягоднік я, зямлю сабой паганю
I гэта бачу сам. О Марк Антоній,
Дзе мера шчодрасці тваёй! Што б даў ты
За службу верную, калі цяпер
Мяне узнагароджваеш за здраду!
Ты мне параніў сэрца, і яно
Не выцерпіць, парвецца хутка з гора.
А калі выцерпіць, ёсць іншы сродак!
Ды што шукаць? Заб'е, задушыць роспач.
Быць ворагам Антонію? О не!
Пайду, знайду вадой заліты роў
I здохну там, у брудзе захлынуся.
Я лепшага канца не заслужыў.
Выходзіць.
Поле бою паміж двума берагамі. Шум бітвы.
Трубы і барабаны.
Уваходзяць Агрыпа з камандзірамі.
Агрыпа
Мы надта ўрэзаліся. Адступіць!
Сам Цэзар кіраваў. Хто мог чакаць
Такога моцнага супраціўлення?
Выходзяць.
Шум бітвы.
Уваходзяць Антоній і паранены Скар.
Скар
Вось гэта бой! Адразу б так ударыць,
З іх юшку выпусціць, даўно прагналі б.
Антоній
А ты ў крыві.
Скар
Ды секанулі трошкі,
Але нічога, мне не ўпершыню.
Шум адступлення.
Антоній
Я чую, адступаюць.
Скар
Дзе ім дзецца.
У ямы іх смярдзючыя загонім.
Няхай на мне слядоў вайны, як бобу,
Знайду і цаліны рубцоў на шэсць.
Уваходзіць Эрос.
Эрос
Яны бягуць, мой уладар, а значыць,
Мы выйгралі і перамога наша.
Скар
Як зайцаў гнаць! Мы ім распішам спіны.
Ды гэта ж радасць, гэта асалода
Правучваць баязліўцаў!
Антоній
Маладзец!
Цябе я ўзнагароджу за дасціпнасць,
Твая ж адвага — ёй цаны няма.
Хадзем, мой верны воін.
Скар
За табою
Хоць на адной назе гатоў скакаць.
Выходзяць.
Пад сценамі Александрыі.
Шум бітвы. Уваходзяць Антоній і Скар з войскам.
Антоній
Мы іх адкінулі назад у лагер.—
Гэй, хто з вас там,— апавясціць царыцу.
Яшчэ і сонца не паспее заўтра
Зірнуць на нас, як з гэтых недабіткаў
Мы выпусцім апошнюю іх кроў.—
Падзяка ўсім. Выдатна ваявалі.
Натхненнем абавязак акрыліўшы,
З'яднаныя са мной агульнай мэтай,
Былі вы Гектарамі[43]. А цяпер
Хутчэй у горад, абдыміце жонак,
Сяброў сваіх і раскажыце ім
Пра вашы подзвігі. Няхай абмыюць
Шчаслівымі слязамі вас жывых
I пацалункамі загояць раны.
(Скару)
Дай мне руку.
Уваходзіць Клеапатра са світай.
Вялікай чараўніцы
Я пра тваю адвагу раскажу,
Яе падзяка дарагога варта.—
Істота незямная! Абдымі
Маю жалезам сціснутую шыю,
Ва ўборах царскіх пад браню пранікні,
Да сэрца прытуліся і паслухай,
Як радуецца за цябе яно.
Клеапатра
О волат мой! Храбрэйшы з храбрацоў,
Увасабленне годнасцей высокіх,
З усмешкаю адолеў ты падкопы
Каварных злоснікаў.
Антоній
Мой салавей!
На ложак смерці мы паклалі многіх,
Каханая, хоць галава мая
Кранута сівізной, але мой розум
Яшчэ не здаўся: сілай і здагадкай
Спаборнічаць магу я з юнаком.
(Паказваючы на Скара)
Вось ён. Зірні на гэтага героя
І паднясі ў знак найвялікшай ласкі
Сваю руку к яго губам.— Цалуй! —
Крышыў ён ворагаў з такім запалам,
Нібы ў яго ўсяліўся бог вайны.
Клеапатра
Я дам табе даспехі залатыя,
Што некалі належалі царам.
Антоній
Ды каб яны былі і ў дыяментах,
Блішчалі так, як калясніца Феба,—
Ён варты ўзнагароды. Дай руку.
Мы пройдзем маршам праз Александрыю,
Падняўшы з гордасцю свае шчыты,
Пасечаныя ў бітве. Каб палац наш
Быў больш прасторны і ўмясціць мог войска,
Мы б селі разам за шырокі стол
I выпілі за сённяшні наш поспех
I за ўдачу заўтрашняга дня.
Гэй, трубачы, хай зычны голас медзі
I грукат барабанаў баявых
Аглушыць горад. Неба і зямля
Хай радуюцца перамозе нашай.
Выходзяць.
Лагер Цэзара.
Салдаты стаяць на варце.
Першы салдат
Калі праз паўгадзіны нас не зменяць,
Наказ такі — вярнуцца, не чакаць.
Ноч месячная. Кажуць, бой пачнецца
У дзве гадзіны раніцы.
Другі салдат
Учора
Далі нам дыхту, браце,— о-ё-ёй!
Уваходзіць Энабарб.
Энабарб
О ноч, будзь сведкаю!..
Трэці салдат
Хто гэта там?
Другі салдат
Маўчы, паслухаем...
Энабарб
О месяц ясны,
Вартуеш ты і неба і зямлю,
Калі мяне з пагардаю растопчуць,
Успомні, што няшчасны Энабарб
Пакаяўся перад табой.
Першы салдат
Ты чуеш?
Ды гэта ж Энабарб.
Трэці салдат
Маўчы і слухай.
Энабарб
О месяц, цар людской тугі і смутку!
Збяры усю атруту з нетраў ночы
І ўлі ў мяне, каб вузел сіл жыццёвых,
Што з воляю ў разладзе, ўраз распаўся.
Раструшчы сэрца кволае аб камень
Майго злачынства, пакладзі канец
Маім пакутам жудасным. Антоній!
Твая велікадушнасць, як гара
Над нізасцю маёй. Даруй, Антоній!
Даруй мне ты, а іншыя няхай
Мяне клянуць як здрадніка і гада.
Антоній! О Антоній!..
(Памірае.)
Другі салдат
Я аклікну?
Першы салдат
Маўчы. А раптам скажа ён такое,
Што Цэзару карысна будзе ведаць.
Трэці салдат
Так, так. Паслухаем. Але ж ён спіць.
Першы салдат
На сон малітвы брыдкай не чытаюць.
Тут іншае. Ён, мабыць, непрытомны.
Другі салдат
Давай падыдзем.
Трэці салдат
Гэй, прачніся! Чуеш?
Другі салдат
Ану, ўставай! Ачухайся!
Першы салдат
Ён мёртвы.
Далёкі барабанны бой.
Ну вось. I ў барабаны б'юць. Пабудка.
Даставіць трэба ў каравульню труп.
Відаць, не з простых. Важная асоба.
Трэці салдат
Хадзем. А можа, ён яшчэ прачнецца?
Выходзяць, выносячы труп.
Паміж двума лагерамі.
Уваходзяць Антоній і Скар з іх войскам.
Антоній
Яны рыхтуюцца даць бой на моры.
На сушы страшнавата ім цяпер.
Скар
На моры і на сушы, уладар.
Антоній
А хоць бы і ў паветры ці ў агні!
Мы не адступім ні на крок. Да справы!
Пяхоту пад камандаваннем нашым
На ўзгорках каля горада пакінем,
А флоту загадаў я выйсці ў мора.
З узгоркаў можна будзе прасачыць
За рухам караблёў.
Выходзяць.
Там жа, але ў іншым месцы.
Уваходзіць Цэзар з войскам.
Цэзар
Мы выстаім. Напагатове будзьце.
Мяркую, не адразу нападуць.
Ён лепшых воінаў на флот адправіў.
Больш вытрымкі — і перамога наша.
Выходзяць.
На ўзгорках каля Александрыі.
Уваходзяць Антоній і Скар.
Антоній
Збліжаюцца варожы флот і наш.
Пад той сасною ўсё як на далоні.
Пайду я, гляну і назад вярнуся.
Выходзіць.
Скар
Гавораць, ластаўкі зляпілі гнёзды
На суднах Клеапатры. Знак трывожны.
Аўгуры як вады набралі ў рот,
Асцерагаюцца бяду прадказваць.
Антоній то храбрыцца, то сумуе,
То спадзяецца аднавіць былое,
То скардзіцца на лёс.
Здалёку шум марской бітвы.
Вяртаецца Антоній.
Антоній
Прапала ўсё!
Прададзены я подлай егіпцянкай.
Флот здаўся ворагу. Хто б мог паверыць!
Угору шапкі кідаюць і п'юць,
Як даўнія сябры пасля разлукі.
О тройчы нізкадушнае стварэнне,
Мне здрадзіла, купляеш навічка!
Дык ведай, чарадзейка, абвяшчаю
Табе адной вайну, табе адной.
