Ну, калі ўжо так неабходна, то няхай паміраюць. Вядома, каб якая дробязь, то шкада іх, бедных, пакідаць без апекі, але калі справа важная, дзяржаўная, то ўвесь іхні гурт добрага слова не варты. Клеапатра, адно намякні на гэта, памрэ першая. На маіх вачах яна ўжо разоў дваццаць памірала, і хоць бы прычына якая, а то амаль без прычыны. I так лёгка, шпарка траціць прытомнасць — нібы кідаецца ў любоўныя абдымкі.

Антоній

Прытворства і каварства ў ёй хапае.

Энабарб

Ну, не! Пачуцці, што ў ёй бушуюць,— праява самага чыстага, самага шчырага кахання. Мала сказаць, што яе слёзы і ўздыхі — лівень і вецер. Такое буры, такое навальніцы не адзначаў яшчэ ніводзін каляндар. Гэта ў ёй натуральна, а калі прытворства, то яна кіруе перунамі не горш, чым у небе Юпітэр.

Антоній

Ах, век бы мне яе не бачыць!

Энабарб

Вось яшчэ! Гэтулькі паездзіць і не пабачыць аднаго з цудаў свету, гэта значыць — вандраваць упустую.

Антоній

Фульвія памерла.

Энабарб

Што?

Антоній

Фульвія памерла.

Энабарб

Фульвія?

Антоній

Памерла.

Энабарб

Ну, то падзякуй багам і прынясі ім ахвяру. Яно, калі іх божым вялікасцям уздумаецца забраць у мужа жонку, дык муж няхай цешыцца тым, што на зямлі ёсць краўцы, якія замест паношаных трантаў пашыюць яму новы гарнітур. Вось каб Фульвія была адзіная жанчына на свеце, то гэта быў бы ўдар. А так — няма чаго бедаваць: памяняеш старую кашулю на новую сарочку. Трэба вочы цыбуляй нацерці, каб праз гэта плакаць.

Антоній

Яна такіх вузлоў там навязала,
Што мушу ехаць і разблытваць сам.

Энабарб

Але ж і ты тут завязаў вузел. Без цябе яго наўрад ці разблытае Клеапатра.

Антоній

Без жартаў! Абвясці маё рашэнне
У войску камандзірам. А царыцы
Я растлумачу сам, чаму павінен
Адплыць з Егіпта спешна. Папрашу
Не крыўдзіцца і зразумець як след.
Адна з прычын — смерць Фульвіі, але
Мяне трывожыць іншая падзея:
Раптоўна ўзбунтаваўся Секст Пампей[14],
Паўстаў супроць Актавія і ўладу
На моры захапіў. А наш народ,
Што любіць мёртвых болей, чым жывых,
Прыхільнасць да вялікага Пампея
На сына перанёс, і славу бацькі
Сабе прысвоіў задавака Секст.
Сябры мне пішуць, каб вярнуўся ў Рым,
Нядобрае штось выспявае ўпотай.
Пакуль што ліха тонкае, як волас,
Але дай час і выпаўзе змяёй.
Дзяржава ў небяспецы! Трэба ехаць!
Дык перадай: падрыхтавацца войску.
Мы заўтра адплываем.

Энабарб

Перадам.

Выходзяць.

СЦЭНА 3

Там жа. Іншы пакой.

Уваходзяць Клеапатра, Харміяна, Ірада і Алексас.

Клеапатра

Антонія не бачылі?

Харміяна

Ды не.

Клеапатра

(Алексасу)

Даведайся, дзе ён і чым заняты.
I помні цвёрда — я не пасылала.
Калі ён сумны, ты яму скажы,
Што я танцую, а калі вясёлы,
Скажы, што хворая... Не баўся доўга!

Алексас выходзіць.

Харміяна

Царыца, калі моцна гэтак любіш,
Каб узаемнасць абудзіць у ім,
Па-мойму, трэба дзейнічаць іначай.

Клеапатра

А што, па-твойму, трэба мне рабіць?

Харміяна

Яму ва ўсім дай волю, не пярэч.

Клеапатра

Дурніца ты. Ды гэта ж першы спосаб
Хутчэй з ім разлучыцца.

Харміяна

                                        Пацярпі,
Не будзь настырнай. Страх нас не збліжае,
Ён не любоў, нянавісць абуджае.

Уваходзіць Антоній.

Вось і Антоній.

Клеапатра

Горка мне, балюча...

Антоній

(убок)

Як ёй сказаць? Якія выбраць словы?

Клеапатра

Хадзем, а то ўпаду я, Харміяна.
Павінны скончыцца мае пакуты,
Не маю сіл.
Антоній Царыца дарагая!..

Клеапатра

Прэч! Адыдзі, будзь ласкаў!

Антоній

Што з табой?

Клеапатра

Ты так глядзіш, нібы прынёс мне радасць.
Якія весткі ад законнай жонкі?
Дадому кліча? Што ж, я не трымаю,
Ах, век бы ёй цябе не адпускаць!
Я не прысвойваю чужых мужоў.
Хто я табе?..

Антоній

Адным багам вядома.

Клеапатра

Яшчэ ніколі ні адной царыцы
Не здраджвалі так груба, бессаромна!
Прадбачыла я гэта.

Антоній

Клеапатра!

Клеапатра

I як магла я думаць, што ты мой,
Належыш мне, пустым паверыць клятвам!
Ты ж Фульвію пакінуў... Прыклад ёсць.
Вар'яткай трэба быць, каб лезці ў пастку
Нікчэмных абяцанняў!..

Антоній

О царыца!

Клеапатра

Без гучных слоў! Не прыхарошвай здрады!
Скажы «бывай», і ўсё. Ідзі ад нас!
Раней, калі прасіў ты ў нас дазволу
Застацца тут, умеў ты гаварыць.
Ты бачыў вернасць у маіх вачах,
Нектар на вуснах, хараство у бровах,
Тады я для цябе была нябеснай,
А я такая ж і цяпер. А ты,
На свеце найвялікшы палкаводзец,
Стаў найвялікшым ілгуном.

Антоній

Царыца!

Клеапатра

Каб мела рукі я твае і гарт,
Ты б ацаніў адвагу егіпцян.

Антоній

Царыца, выслухай! Па пільнай справе
Мне трэба адлучыцца ненадоўга,
Але я сэрца пакідаю тут,
Яно з табой. Італія — ў бядзе,
Ахоплена вайною міжусобнай.
На подступах да Рыма Секст Пампей.
Народ губляецца ад двоеўладдзя:
З кім быць? I ненавіснае раней,
Займеўшы сілу, робіцца прыемным.
Выгнаннік Секст Пампей у арэоле
Заслуг Пампея-бацькі выступае
Як абаронца ўсіх, хто прагне бунту.
Краіна, разамлеўшы ад застою,
Гатова на любы пераварот.
I ёсць яшчэ прыватная прычына
Майго ад'езду: Фульвія памерла.
Хай гэта навіна цябе уцешыць.

Клеапатра

Хоць я і легкаверная занадта,
Нашто мяне падманваць?

Антоній

                             Праўда гэта.
Няма ўжо Фульвіі. Чытай сама.

(Падае ёй пісьмо.)

I будзеш ведаць, колькі нарабіла
Яна бяды нам. А ў канцы прыпіска —
Паведамленне аб раптоўнай смерці.

Клеапатра

Дык вось яно — фальшывае каханне!
Дзе той фіял свяшчэнны, у які
Павінен смутак ліцца дзень і ноч?
Ах, бачу, бачу, калі я памру,
Як Фульвію, піхнеш мяне нагою.

Антоній

Не дакарай, а зразумей мяне.
Я толькі выказаў свае намеры,
Рабіць жа буду так, як мне параіш.
Клянуся сонцам, што сябруе з Нілам,
Пайду тваім слугой, тваім салдатам.
Мір ці вайна — ўсё ад цябе залежыць.

Клеапатра

(Харміяне)

Шнуроўку распусці мне, Харміяна!
Чакай, пастой... Не трэба. Боль прайшоў,
Адхлынуў, як Антонія любоў.

Антоній

Царыца, вер мне, вер маёй любві —
Яна мацней за ўсе выпрабаванні.

Клеапатра

А ты за сведку Фульвію пакліч!
Паплач па ёй, слязамі ушануй
I, пакідаючы мяне, скажы,
Што плачаш ад любві да Клеапатры.
Умееш ты ў жыцці іграць праўдзіва,
Яшчэ раз пакажы нам талент свой.

Антоній

Не ўводзь у злосць! Даволі!

Клеапатра

                            О!.. Нядрэнна.
Нішто сабе, але ты мог бы лепш.
Антоній Мячом клянуся!..

Клеапатра

                           I шчытом? Цудоўна!
Але ў прытворстве гэта не мяжа.
Бач, Харміяна, як ён складна хлусіць.
Разбушаваўся рымскі Геркулес[15]!

Антоній

Бывай, царыца!

Клеапатра

                                 Ах, мой уладар!
Дазволь табе сказаць яшчэ два словы.
Расстацца мы павінны... Не, не тое...
Любілі ж мы, любілі!.. Не, не тое!..
Сам ведаеш... Што ж я сказаць хацела?
Забыла, як забыў мяне Антоній...
Мне здрадзіла і памяць.