Антоній
А як глядзеў ты, Цэзар, на той факт,
Што я ў Егіпце.
Цэзар
Гэтак жа, як ты
На тое, што я ў Рыме. Вось каб ты
Супроць мяне рабіў падкопы там,
Была б прычына.
Антоній
Што значыць — падкопы? Цэзар
Хіба не зразумеў? Тлумачыць трэба?
А жонка твая што? Не бунтавала?
А брат супроць мяне не выступаў?
Тваё імя яны ўзнялі як сцяг.
Антоній
Няпраўда гэта, выдумка. Мой брат
Не прыкрываўся мною. Я распытваў.
Даведаўся аб тых, хто быў з табой,
Цябе абараніў. А калі ён
З табой змагаўся, значыць, і маім
Быў ворагам, бо справа ў нас з табою
Агульная. Ды я ж пісаў табе,
Пісаў... Не, не!.. Калі сварыцца ўздумаў,
Вярні свайго каня у іншы бок.
Цэзар
Шукаеш апраўданне, на мяне
Узвальваеш віну, ці не занадта
Сябе высока ставіш?
Антоній
Я? Ніколькі.
Твой вывад будзе правільны, я знаю.
Не мог жа я, кіруючы з табою,
Падвучваць брата, каб падняў мяцеж
Для ўсіх нас небяспечны. А пра жонку
Сваю скажу: жадаю ад душы,
Каб меў ты наравістую такую ж.
Трымаеш ты ў сваіх руках трэць свету,
Дзяржаваю кіруеш без натугі,
Паспрабаваў бы жонкай кіраваць.
Энабарб
Эх, каб кожнаму з нас ды такую баявую жонку! Мы б іх з сабою ў паход бралі. Вось было б весела!
Антоній
Шкадую, Цэзар, што яе нястрымнасць,
Гарачнасць, фанабэрыя дурная
Табе даліся ў знакі. Але што
Я мог зрабіць?
Цэзар
Я пасылаў пісьмо
Табе ў Егіпет. Ты ж майго ганца
Сустрэў з насмешкай і прагнаў з банкета,
Пісьмо маё адклаў не прачытаўшы.
Антоній
Ён без дазволу уваліўся ў залу.
Прымаў я урачыста трох цароў,
Даваў абед і быў заняты вельмі.
Назаўтра ж сам твайго ганца паклікаў
I абышоўся з ім як мае быць.
Будзь ласкаў, на ганца не спасылайся,
Шукай для сваркі больш сур'ёзных фактаў.
Цэзар
Ты клятву даў мне і парушыў клятву.
А папракнуць мяне ў чым-небудзь брыдкім
Язык твой не павернецца.
Лепід
Лагодней!
Без гневу, Цэзар!
Антоній
Не, няхай гаворыць.
Мой гонар не баіцца падазрэнняў.—
Кажы, я слухаю. «Парушыў клятву...»
Цэзар
...Дапамагаць мне зброяй і людзьмі
Ты мне адмовіў, просьбу адхіліў.
Антоній
Хутчэй за ўсё не праявіў увагі,
Час быў атрутны, блытаніна скрозь —
Замарачэнне на мяне найшло.
У гэтым вінаваты, не пярэчу.
Я не уніжу годнасці сваёй
I воінскіх заслуг не абняслаўлю
Прызнаннем шчырасці. Фульвія, напэўна,
Хацела выцягнуць мяне з Егіпта,
Без ведама майго падняўшы бунт.
Прашу добразычліва, без дакораў
Мне дараваць нявольную віну.
Прашу прабачыць!
Лепід
Правільныя словы.
Мецэнат
А ці не лепш спыніць абмеркаванне
Ўсялякіх крыўд, мінулае забыць
I глянуць на сучаснасць. Перад вамі
Адзіны выбар — прымірэнне.
Лепід
Так!
Энабарб
Пазычце пакуль што крыху сардэчнасці адзін у аднаго, а як міне патрэба, калі самазванцу Пампею крылле абсякуць і вам не будзе чаго рабіць, вярніце пазыку і грызіцеся зноў, пакуль не надакучыць.
Антоній
Маўчы, салдат! Не абражай прысутных.
Энабарб
Я так і ведаў: праўда вочы коле.
Антоній
Ні слова болей! Прыкусі язык!
Энабарб
Мне што? Маўчу. Як рыба анямеў.
Цэзар
Ён выказаўся груба, але трапна.
Наўрад ці можна ўмацаваць сяброўства,
Калі хапацца толькі за сваё.
Каб ведаў я, дзе той абруч жалезны,
Які б нас аб'яднаў, як і раней,
Шукаць яго пайшоў бы на край свету.
Агрыпа
Дазволь мне, Цэзар...
Цэзар
Гавары, Агрыпа.
Агрыпа
Актавія, сястра твая, цяпер
У самым росквіце, а Марк Антоній
Застаўся удаўцом.
Цэзар
Агрыпа, змоўкні.
Пачула б Клеапатра твой намёк,
Яна б закалацілася ад гневу.
Антоній
Я не жанаты... I хачу паслухаць,
Якія прапановы у Агрыпы.
Агрыпа
Каб вашу дружбу ўмацаваць навек
І сэрцы вашы паяднаць братэрствам,
Няхай Антоній згодзіцца узяць
Актавію за жонку. Хараством,
Характарам і цнотаю сваёй
Яна вышэй пахвал, якраз да пары
Магутнейшаму з воінаў зямлі.
Іх шлюб адразу знішчыць недавер'е,
Развее страх, што звіў гняздо ў дзяржаве,
I павуціну вымыслаў парве.
Любоў Актавіі да вас абодвух
Адновіць ваша даўняе сяброўства
I выкліча народную прыхільнасць.
Прабачце за параду, абавязак
Мяне прымусіў думак не таіць,
Прыдаў мне смеласці.
Антоній
Што скажа Цэзар?
Цэзар
Паслухаем Антонія спачатку.
Якія меркаванні у яго,
Цікава ведаць.
Антоній
А якой уладай
Надзелены Агрыпа, што ён зробіць,
Калі я згоду дам на гэты шлюб?
Цэзар
Агрыпу надзяліў уладай я,
I не адмовіцца сястра мая.
Антоній
I ў сне не сніў. Прымаю прапанову.
Адзінства мэты і адзінства душ,
Агорнутыя цеплынёй братэрскай,
Хай з гэтае хвіліны неразлучна
Вядуць нас да вялікіх перамог.
Дай мне руку!
Цэзар
Вазьмі, Антоній слаўны.
Мой неацэнны скарб, вачэй уцеху,
Сваю сястру перадаю табе
З любоўю братняй, каб яна жыла
У шчасці, згодзе, пад тваёй аховай,
З'яднаўшы нашы сэрцы і дзяржавы
Ў імперыю любві.
Лепід
Хай будзе так.
Антоній
Я не чакаў, што давядзецца мне
Паўстаць супроць Пампея. Ён нядаўна
Зрабіў мне вельмі важную паслугу.
Я за дабро павінен адплаціць,
Няхай не думае, што я няўдзячны,
А потым абвяшчу яму вайну.
Лепід
Не адкладай, спяшайся. На Пампея
Напасці трэба як мага хутчэй,
Каб не напаў ён першы.
Антоній
Дзе ён зараз?
Цэзар
Каля гары Мізенскай[20].
Антоній
Войска шмат?
Як ён на сушы?
Цэзар
Моцны, вельмі моцны.
Ну, а на моры — поўны уладар.
Антоній
Пра гэта чуў. Пагаварыць з ім варта,
Перш чым за зброю брацца. Але скончым
Спачатку нашу справу.
Цэзар
Вельмі рад.
Хадзем. Цябе я сёння пазнаёмлю
З маёй сястрой.
Антоній
Не адставай, Лепід.
Будзь нашым госцем.
Лепід
Доблесны Антоній,
Каб хворы быў і то пайшоў бы следам.
Трубы.
Цэзар, Антоній і Лепід выходзяць.
Мецэнат
Віншую з прыездам, шаноўны Энабарб.
Энабарб
Любімец Цэзара, высакародны Мецэнат! — Мой слаўны друг Агрыпа!
Агрыпа
Доблесны Энабарб!
Мецэнат
Як добра, што ўсё так цудоўна ўладзілася.— А вы, мабыць, весела пажылі ў Егіпце.
Энабарб
Дзіва што! Уставалі так позна, што сонца ад сораму закрывала твар, а пілі і закусвалі — аж пакуль ноч не бляднела, стаміўшыся.
Мецэнат
А ці праўда, што на сняданне падавалі па восем вепрукоў на дванаццаць асоб?
Энабарб
Для нас гэта было як муха для арла. На нашых банкетах такія цуды тварыліся, якіх свет не бачыў, ёсць чым пахваліцца.
Мецэнат
Калі верыць доўгім языкам, Клеапатра такая красуня, што ёй раўні няма.
Энабарб
Яна завалодала сэрцам Антонія адразу ж. А сустрэліся яны ўпершыню на рацэ Кідне[21].
Агрыпа
О, тады яна была сапраўды прыгожая, калі той сведка, што мне расказваў, не хлусіць.
Энабарб
А я вам зараз апішу.
Яе баркас плыў па вадзе, як трон,
Блішчаў у золаце. Барвовы ветразь
Напоены быў водарам пяшчотным,
I вецер млеў; туліўся да яго.
Пад гукі флейт сярэбраныя вёслы
Ў суладдзі дружным разразалі плынь,
I хвалі абмывалі іх з любоўю.
Царыца ж пад парчовым балдахінам
Ляжала на ўзвышэнні. Слоў не маю,
Язык нямее перад гэтым дзівам,
Венера адступае перад ёю,
Стварэннем дасканалае красы.
Абапал ложка хлопчыкі-амуры
Махалі апахаламі рытмічна,
Абвейвалі яе румяны твар,
Які палаў, струменіў хараство.
Агрыпа
Бач, як Антонію пашанцавала!
Энабарб
Прыслужніцы вакол, як нерэіды[22],
З адданасцю глядзелі на царыцу,
Лавілі кожны рух яе вачэй.
Адна з дзяўчат стаяла ля руля
I грацыёзна кіравала суднам,
Трымаючы шаўковыя шнуры
У далікатных, як пялёсткі, пальцах.
Прывабны водар з музыкай чароўнай
Цяклі суладна і п'янілі бераг.
Народ збягаўся да ракі, і плошча,
Дзе ў крэсле узвышаўся Марк Антоній,
У момант апусцела. Ён адзін,
Нікога больш. Паветра, дык і тое
Памчалася б насустрач Клеапатры,
Каб вырвацца магло!
Агрыпа
Вось дык жанчына!
Энабарб
Калі яна прычаліла, Антоній
Паслаў ганцоў прасіць яе пачціва
З ім павячэраць, а яна ў адказ
Паклікала яго самога ў госці.
I наш Антоній, чалавек ласкавы,
Які жанчынам адмаўляць не можа,
Пабрыўся разоў дзесяць і пайшоў,
Каб потым сваім сэрцам расплаціцца
За ўсё, што там еў вокам ненасытным.
