Мецэнат
Як? Публічна?
Цэзар
Усенародна, на галоўнай плошчы.
А два яго сынкі — цары цароў:
Парфян, мідзян аддаў ён Александру,
Арменію яму ж, а Пталамею —
Сірыйцаў, кілікійцаў, фікікіян.
А Клеапатра ў вопратцы Ізіды[32]
Была ў той дзень, ды і раней не раз
Ахвотна строіла з сябе багіню.
Мецэнат
Пра гэты здзек павінен ведаць Рым.
Агрыпа
Дазнаўшыся, узрушаны народ
Сваю прыхільнасць ад яго адверне.
Цэзар
Яго нахабства ўжо вядома Рыму:
Прыслаў сенату спіс сваіх прэтэнзій.
Агрыпа
Каго ж абвінавачвае?
Цэзар
Мяне.
Сцвярджае, што, Сіцылію забраўшы
Ў Пампея, я не выдзеліў яму, Антонію,
належнай долі, кажа,
Што я сабе прысвоіў караблі,
Якія ён, Антоній, мне пазычыў;
Нарэшце, абураецца, што мы
Лепіда выгналі з трыумвірата,
Канфіскаваўшы ўсю яго маёмасць.
Агрыпа
На гэта, Цэзар, трэба даць адказ.
Цэзар
Адказ напісаны. Ганец пасланы.
Паведамляю я, што стаў Лепід
Занадта жорсткім, злоўжываць пачаў
Уладаю і скінуты законна,
Што мной заваяваным падзяліцца
Гатовы я, калі ён мне аддасць
Палову царстваў, ім заваяваных.
Мецэнат
На гэта ён не згодзіцца ніколі.
Цэзар
Тады і я не ўступлю ні ў чым.
Уваходзіць Актавія са світай.
Актавія
Здаровы будзь, мой уладар і брат!
Цэзар
А, гэта ты, адхіленая мужам!
Актавія
Так называць мяне няма падставы.
Цэзар
Чаму ж так ціхенька ты увайшла?
Сястры маёй і жонцы трыумвіра
З'яўляцца так убога не да твару.
Яе суправаджаць павінна войска,
Каб коні загадзя іржаннем гучным
Апавяшчалі пра яе прыезд.
Павінны дрэвы гнуцца ад цікаўных
I пылу воблакі ўзлятаць увысь.
А ты з'явілася, як парабчанка,
I гэтым самым не дала раскрыцца
Любві народнай да цябе як след.
Нявыяўленая ж любоў зачахне.
Нам трэба было сустракаць цябе
На моры і на сушы, каб усюды
Народ мог з радасцю цябе вітаць.
Актавія
Мой мілы брат, прыехала сюды я
Па добрай волі. Муж мой, Марк Антоній,
Дачуўшыся, што ты вайну рыхтуеш,
Са мною падзяліўся сумнай весткай.
I папрасіла я ў яго дазволу Вярнуцца ў Рым.
Цэзар
I ён табе дазволіў.
Хутчэй прагнаў! Ты ж лішняя пры ім.
Яму распуста даражэй за жонку.
Актавія
Не гавары так, брат.
Цэзар
За ім сачу я.
Мне нават вецер весткі шле аб ім.
Дзе ён цяпер?
Актавія
Ён зараз у Афінах.
Цэзар
Няпраўда. У Афінах, кажаш? Не!
Сястра, табе ён здрадзіў. Клеапатра
Кіўнула пальцам, і ён там, пры ёй,—
Яго імперыю ўхапіла шлюха.
Намерыўшыся ваяваць са мною,
Яны сабралі ўсіх цароў усходніх:
Там Бокх — лівійскі цар, Адал — фракійскі,
Панційскі цар, цар аравійскі — Малх,
Кападакійскі — Архелай, цар Ірад,
Цар пафлагонскі Філадэльф, яшчэ
Цар камагенскі Мітрыдат, яшчэ
Цары лікаонійскі і мідзійскі
Амінт і Палемон і процьма іншых.
Актавія
Няшчасная! Я сэрца падзяліла
Між двух сяброў. I вось... дзе ж тая дружба?
Варожасць — там і тут.
Цэзар
Вітаю ў Рыме.
Твае лісты прымусілі мяне
З разрывам не спяшацца, але я
Пераканаўся — ён нас ашукаў:
I ты і я, усе мы ў небяспецы.
Сястра, уцешся! Смутак прагані,
Не паўставай супроць цячэння часу,
Чакай таго, што лёс наканаваў.
Будзь госцяй. Ты мне даражэй за ўсіх,
З табой ён абышоўся нізка, подла.
За крыўду мы разлічымся спаўна.
Багі нас выбралі сваёю зброяй,
Каб ліхадзея пакараць. Мы рады,
Што ты вярнулася.
Агрыпа
Мы вельмі рады.
Мецэнат
Няхай радзіма зноў цябе прытуліць!
Тваёй бядзе мы шчыра спачуваем,
I сэрцам кожны рымлянін з табой.
Адзін Антоній, шалапут юрлівы,
Сумленную жанчыну адштурхнуўшы,
З распусніцай нахабнай муціць свет.
Актавія
Паверыць цяжка, мілы брат.
Цэзар
Павер.
Жахлівы, але факт. Заходзь, сястра.
Ніякіх слёз! Цябе мы любім моцна.
Выходзяць.
Лагер Антонія каля мыса Анцыума[33].
Уваходзяць Клеапатра і Энабарб.
Клеапатра
Табе я не дарую, будзеш ведаць!
Энабарб
За што? За што? За што?
Клеапатра
Ты выступаў супроць мяне: хацеў,
Каб я не заставалася пры войску.
Энабарб
А што табе рабіць тут?
Клеапатра
Але ж нам
Аб'яўлена вайна, і дзе ж мне быць,
Як не пры войску?
Энабарб
(убок)
Так-то яно так...
Але калі ў конніцу пусціць
Дзесяткі два кабыл, усё прапала:
Здурнеўшы, коні не туды паскачуць.
Клеапатра
Што ты сказаў?
Энабарб
Маўчу, маўчу, царыца.
Але я думаю — твая прысутнасць
Антонію нічым не дапаможа.
Не на цябе павінен траціць ён
Адвагу, час і розум. Дакараюць
Яго і так ужо за легкадумнасць.
А ў Рыме ходзяць чуткі, што вайну
Вядуць твой еўнух і твае служанкі.
Клеапатра
Хай згіне Рым! Хай языкі адсохнуць
У тых, хто гэта кажа! Бач, паскуды!
Кірую царствам я, мой абавязак
Прымаць удзел у баявых паходах,
З мужчынамі нароўні. Не пярэч!
Тут буду я, і ўсё.
Энабарб
Маўчу, царыца.
Уваходзяць Антоній і Канідзій.
Вось правадыр наш.
Антоній
Дзіўна мне, Канідзій,
Што ад Брундзізія[34] і ад Тарэнта[35]
Правёў ён морам гэтак шпарка флот
I захапіў Тарыну[36].— Чула ты,
Мая каханая?
Клеапатра
Чужая спрытнасць —
Нядбайнаму навука.
Антоній
Маладзец!
Разумным словам трапіла у цэль.
Канідзій, бой дадзім яму на моры.
Клеапатра
На моры. А то дзе ж!
Канідзій
Чаму на моры?
Антоній
Таму што Цэзар выклікае нас
Памерацца з ім сіламі на моры.
Энабарб
Вось які ён! Ты ж выклікаў раней!..
Канідзій
Збіраўся бой даць пры Фарсале[37], там
Дзе Юлій Цэзар перамог Пампея.
Твой выклік вораг адхіліў, знайшоў
Нявыгадным. Ты гэтак жа зрабі.
Энабарб
Што за народ на караблях тваіх:
Ратаі, мукамолы, пастухі,
Наспех навербаваны ўсякі зброд.
У Цэзара ж правераныя людзі,
Пампея Секста разграмілі ўшчэнт.
Яго флот лёгкі, твой — цяжэйшы значна.
I ганьбы тут ніякай, калі ты,
Адмовіўшыся ад марскога бою,
Праявіш здольнасці свае на сушы.
Так будзе лепш.
